ELEKTRONİK SİGARA İLE YASAL MÜCADELE

Bugünlerde Amerika Birleşik Devletleri’nde öldürücü bir akciğer hastalığı salgınının nedeni olarak gündemde olan elektronik sigara kullanımı, özellikle de gençlerde artarak devam ediyor. Bu salgının dünya geneline yayılmasından endişe ediliyorken, elektronik sigara ile mücadele konusunda neler yapılıyor, yasal düzenlemeler nelerdir, birlikte inceleyelim.

Yapılan araştırmalarda, elektronik sigara kullanma nedenleri arasında, sigarayı bırakmaya yardımcı olması gerekçesi yer almıyor. Buna rağmen, elektronik sigara pazarı hızla büyüyünce elektronik sigara üreten ve pazarlayan yüzlerce şirketin ortaya çıktığını ve büyük sigara şirketlerinin elektronik sigarayı, sigarayı bırakmaya yardımcı olarak gösterdiklerine şahit oluyoruz. Ancak, elektronik sigara, sigarayı bırakmada işe yaramadığı gibi çok ciddi sağlık sorunlarına da yol açıyor. Diğer taraftan, elektronik sigara Amerika Birleşik Devletleri’nde ve Avrupa Birliği ülkelerinde çok yakın geçmişte, yasal düzenlemelere konu edilmeye başladı. ABD’de 2007-2008 yıllarında elektronik sigaraların ithalatı için Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi’ne (FDA) yapılan başvurularda, tedavi amaçlı ürün olarak sınıflandırılan elektronik sigaralardan içinde nikotin bulunduranlar, FDA tarafından yayımlanan Tütün Kontrol Yasası’nda tütün ürünleri kapsamında değerlendiriliyor. Çünkü söz konusu yasada, tütün ürünü, tütünden meydana gelmiş ya da tütünden türetilmiş ürünler olarak tanımlanıyor. Elektronik sigaralardan içinde nikotin bulundurmayanlar ise, Sağlık ve Beşeri Hizmetler Sekreterliği’nin uyarısı ile FDA tarafından düzenleme altına alınmış durumda.

E-SİGARAYLA MÜCADELEDE CİDDİ ADIMLAR ATILIYOR

Mevcut düzenlemelere bakıldığında, ABD’de elektronik sigaralar belli yaşın altındakilere satılamıyor. Elektronik sigaraların, içinde bulunan nikotin değerine ilişkin uyarıları taşıma zorunluluğunun olmasının yanı sıra, gençlerin giremeyeceği işletmeler hariç olmak üzere, otomatik makinelerde satılması da yasak. FDA, önümüzdeki dönemde düzenlemelerine dayanak oluşturmak için elektronik sigaraların aromalarının yasaklanması, reklam ve sponsorluk yasağına konu olması, çocukların erişememesine yönelik önlemler alınması ve sağlığa zararı yönünde uyarılar barındırması başlıklarını tartışmaya açtı. Avrupa Birliği’nde elektronik sigaralar ilk olarak, 2014 yılında oluşturulan Tütün Ürünleri Yönetmeliği’nde düzenleme konusu yapıldı. Yönetmelikte, elektronik sigaraların tütün mamulü oluşu net bir şekilde belirtildiği için önemlidir. Bu ürünlerde bulunması gereken tüketiciyi aydınlatıcı nitelikteki bilgiler, düzenlemelerin çoğunluğunu oluşturuyor. Yönetmelik, elektronik sigaraların barındırabileceği maksimum nikotin seviyesini belirlerken, çocukların erişememesi yönünde önlemleri ve emniyet belirteçli ambalajları da yasal zorunluluk olarak belirtiyor. Aynı yönetmelikte, elektronik sigaraların sağlığa zararlı olduğu yönündeki uyarıların bulunması ve nikotin kartuşunda içindekiler listesinin olması zorunluluklarına yer veriliyor. Ancak, Amerika Birleşik Devletleri’nde elektronik sigaradan kaynaklı akciğer salgının boyutunun çok ciddi olması ve başka ülkelere de sıçrama ihtimali, elektronik sigaranın tümüyle yasaklanması gerekliliğini ortaya koyuyor.

ELEKTRONİK SİGARA TANITIMLARINA KISITLAMA

Elektronik sigaraların üzerinde promosyon ibaresi bulunması ile sınır ötesi ticarette reklam ve promosyonu yasaklanıyor. 2014’te Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) devletlere, bu ürünler konusunda daha sıkı düzenlemeler yapma çağrısında bulundu. DSÖ devletlere yaptığı düzenleme çağrısında; genç, sigara içicisi olmayan bireylere, e-sigara tanıtımının engellenmesi, e-sigaranın kullanıcı olanlar ve olmayanlar için potansiyel sağlık risklerinin en aza indirgenmesi, e-sigaralarla ilgili kanıtlanmamış sağlık iddialarının, ticari amaçla kullanımının yasaklanması, mevcut tütün kontrol çabalarının, tütün endüstrisinin ticari ve diğer çıkarlarına karşı korunması, hükümet tarafından e-sigara reklamlarının sigara içmeyen genç kişileri hedef almasını engellemek için, e-sigara reklamcılığı, tanıtımı ve sponsorluğunun kısıtlanması konularına dikkat çekti. DSÖ ayrıca, e-sigaraların kamuya açık alanlarda ve işyerlerinde kullanılmamasına yönelik yasal adımların atılması, çocuk ve ergenlere daha fazla cazip gelebilmesi nedeniyle meyve, şeker ve alkollü içecek aromalı e-sigaraların yasaklanması, sigara bırakma amacıyla e-sigara kullananlara, e-sigara yerine daha önceden onaylanmış tedavilerin önerilmesini tavsiye etti.

TÜRKİYE'DE YASAL DÜZENLEMELER MEVCUT

Türkiye’de tütün ürünlerine ilişkin en kapsamlı düzenlemeler, 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun ile 4733 sayılı Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkol Piyasasının Düzenlenmesine Dair Kanun başlıkları altında toplanıyor. Bu iki kanunun ortak özelliği, tütün ürünlerinin sınırlayıcı sayıda sayılmaması ve tütün ihtiva eden tüm ürünleri kapsamına alması. Dolayısıyla, Türkiye’de tütün ürünlerine ilişkin küçüklere satılma yasağı, reklam ve promosyon yasağı, mekansal sınırlamalar ve tütün ürünlerinin ticaretine ilişkin bütün kısıtlamalar elektronik sigara için de geçerli oluyor. Özetle, elektronik sigara tütün ürünü sayıldığı için, e-sigara tütün ürünleri reklam yasağı kapsamında olup, 4207 Sayılı Kanun gereği internet gibi elektronik ortamlarda satılıp, kargo ile taşınamıyor. Ayrıca, 2008 yılında Sağlık Bakanlığı’nın aldığı bir kararla, içerdiği yüksek nikotin miktarları nedeniyle e-sigara kartuşları ilaç, e-sigara cihazları tıbbi cihaz gibi değerlendiriliyor. Bu nedenle, serbest ticarete konu olamıyor. Tüm bu tedbirlere rağmen, internet veya diğer kaçak yollarla satış sonucu Türkiye’de de e-sigara kullanımı olduğunu biliyoruz fakat yapılan düzenlemeler ve bunların uygulanması sayesinde Amerika Birleşik Devletleri’ndeki gibi bir e-sigara salgını yaşanmaması da yüreklere su serpiyor. Türkiye, bu konuda dünya için başarılı bir örnek niteliğinde.