31 / 84
Tütün kullanımı dünya genelinde önlenebilir
hastalıklar ve buna bağlı ölümlerin en önemli
nedenidir. Tütün kullanımı her yıl dünyada 6milyon
kişinin, Türkiye’de ise 100 binden fazla kişinin
ölümünden sorumludur.
Türkiye Ege veDoğuAnadoluBölgesi’nde tütün üretimi
yapan bir ülkedir. Devlet, 1980’li yıllara kadar tütün tarımını,
üretim, fiyatlandırma ve pazarlamasını Osmanlı devletinden
bu yana çok uzun bir geçmişe sahip olan TEKEL kapsamında
kendisi yapmaktaydı. Çok uluslu tütün şirketlerinin ülkeye
girdiği 1980’li yıllardan başlayan özelleştirme çalışmaları
2008 yılında TEKEL’in satılması ile sonuçlanmıştır. Tütün
şirketlerinin ülkeye girmesini izleyen dönemde başlayan
yoğun reklamçalışmaları sonucunda Türkiye’de sigara
kullanımında hızlı artışmeydana gelmiştir.
Ülkemizin yoğun tütün endüstrisinin taktiklerinemaruz
kalması, sigara kullanımının oldukça yaygınlaşması ve bunun
ekonomik, sağlık ve toplumsal birçok zarara yol açması bu
konuyu fark eden önemli bürokratik isimleri ve sivil toplum
kuruluşlarını harekete geçirmiş ve bu da tütün kontrolü
politikalarının oluşmasına zemin hazırlamıştır.
İlk veto 1991’de, ilk yasa 1996’da gerçekleşiyor
Tütün kontrolü konusunda ilk girişim1991 yılında olmuş ve
yasa dönemin cumhurbaşkanı tarafından veto edilmiştir.
Sonraki yoğun gayretler sonucu ise tütün kontrolü ve tütün
dumanının pasif etkilenimden dolayı 1996 yılında, 4207 sayılı
yasa yürürlüğe girmiştir. Bu kanun ile ilk kez sağlık ve eğitim
kurumlarında, spor ve kültürel etkinliklerin yapıldığı yerlerde,
toplu taşıma araçlarında sigara içilmesi yasaklanmıştır.
Yasa ayrıca tütün ürünlerinin her türlü reklamve tanıtımı
ile 18 yaşından küçüklere sigara satışını da yasaklamış,
sigara paketleri üzerine uyarı yazılarının konması ve bütün
televizyon kanallarına ayda 90dakika süre ile sigaranın
zararları konusunda yayın yapma zorunluluğu getirmiştir.
Tam sigarasız Türkiye
Dünya SağlıkÖrgütü’nün oluşturduğu TütünKontrolü
Çerçeve Sözleşmesi’nin 2004 yılında onaylanmasından
sonra Sağlık Bakanlığı içerisinde tütün kontrolü ile ilgili bir
birimkurulmuş, hükümet ve sivil toplumkuruluşlarından
100’den fazla temsilcinin katılımı ileUlusal TütünKontrol
Programı hazırlanmıştır. Budönemde 1996 yılındaki yasada
bazı değişiklikler yapılması gündeme gelmiş, hükümet ve
sivil toplumkuruluşlarının yoğun çabası sonucunda 2008
yılında yasanın kapsamı genişletilmiş, bu şekilde Türkiye “tam
sigarasız” ülke haline gelmiştir.
4207 sayılı yasada 2012 yılında yapılan değişiklikle içinde
tütün olmasına bakılmaksızın nargilenin 18 yaşından
küçüklere satılmasının yasaklanması, marka paylaşımı
vemarka esnetme dahil olmak üzere tütün ürünlerinin
her türlü reklamve tanıtımının yasaklanması, tütün
ürünleri paketlerinin her iki ana yüzünün en az yüzde
65’ini kapsayacak büyüklükte uyarıcı resimlerin basılması
kararlaştırılmış; bu suretle TürkiyeMPOWERpaketinde yer
alan6 stratejinin gereğini yerine getiren ilk ülke olmuştur.
TÜRKİYE’DE TÜTÜN
KONTROL POLİTİKALARI
yesilay.org.tr
31
YEŞiLAY
•
MAYIS 2016