25 / 84
3-KİŞİLERARASI ÇEVREBELİRLEYİCİLERİ
Burada aile ve akranlar önemli. Ergenlik dönemine kadar ço-
cuk üzerinde ailenin etkisi kuvvetli. Ergenlikle birlikte akran-
lar ve aile dışı bir çevre daha fazla önem kazanmaya başlıyor.
Çocuğun, ilk adımından itibaren çatışmanın az olduğu, anne
ve babanın yeteri kadar denetlediği bir ortamda büyümesi ta-
bii ki onun hayata hazırlanmasında faydalı oluyor. Aile içi şid-
det, parçalanmış aile, ailede alkol-madde kullanım bozukluğu-
nun varlığı, yani disfonksiyonel/işlevselliği iyi olmayan ailelerde
madde kullanımına ilişkin riskler daha fazla oluyor. Aşırı soğuk,
mesafeli, yeteri kadar koruyucu olmayan, çocuğunu yüreklen-
dirmekte cimri olan, görevlerini yapmada fazla baskı uygulayan,
yeteri kadar rehberlik yapmayan ve denetimin az olduğu ya
da uyumsuz bir şekilde fazla olduğu ailelerde madde kullanım
riski artıyor. Eleştirinin fazla olması, suçlayıcı bir tutum içinde
olma, övgünün az olması, tutarsız bir disiplin ve aile bağları-
nın zayıflığı yine ergen madde kullanım riskini artıran etmenler.
Çocukların anne-babaya gereksinimi vardır. Çevrelerinde birçok
arkadaşları olduğu halde, başka anne-babaları yoktur. Çocukları
ile arkadaş olma çabasındaki anne-babalar, anne-babalık işlev-
lerinden vazgeçmiş olur. Çünkü çocuğun ruhsal olarak gelişmesi
için kuşak farkını bilmesi gerekiyor. Ama bunun yanında yakın,
paylaşımcı, çocuğunu duymayameraklı, istekli ailelerde, ergenlik
dönemine özgü çatışmalı bir ortam olsa dahi, bu önceden gelen
özellikler sayesinde, çocuğun ailesiyle ilişkisinde bir miktar sevgi
ve şefkati barındırmayı sağlıyor. Aşırı disiplin ve aşırı denetimsiz-
lik,her ikisideriskli.Ergenlikdönemindebirçocuknereye,kimler-
le gidiyor, kaçta gidecek, gelecek bu kuralların net, tutarlı, uygun
olması önemli. Çünkü aşırı uygunsuz kurallar çocukların yalan
söylemesine neden oluyor. Yalan söyledikleri zaman da yine de-
netimsiz bir ortamda olabiliyorlar. Ergenlik dönemi ile birlikte
gencin üstünde akranlarının, arkadaşlarının etkisi artıyor. Madde
kullanımının onaylandığı, madde kullanımına ilişkin risk algılarının
düşük olduğu bir arkadaş grubunda bulunma madde kullanım
riskinindedaha fazlaolmasınayol açıyor.
Dürtüleri kontrol etme küçük yaşlardan itibaren
öğrenilen bir durumdur. İmkansız olan öğretilmelidir.
Kimse her istediğini, istediği zaman yapamaz. Bu tutarlı
kurallar ile inşa edilir. Yaşamın bir düzeni olması, bir
ritmi olması herkes için rahatlatıcıdır. Uyku, yemek
gibi aktivitelerin hep aynı saatlerde yapılması, bu
düzeni sağlar. Saldırgan davranışlar pekiştirilmemeli,
ilk ortaya çıktığı andan itibaren engellenmelidir.
Çocukların anne-babalarının davranışlarını taklit ettikleri
akılda tutularak, işe kendi davranışlarımızı gözden
geçirerek başlayabiliriz. Merak sağlıklı bir duygudur.
Bilimsel buluşlar merakın ürünleridir. Çocuklarımızı
bizimlemeraklarını konuşabilmeye yüreklendirirsek,
madde kullanımına ilişkinmeraklarını da doğru bilgiye
ulaşmalarını sağlayarak yönlendirebiliriz. Madde
kullanımına ilişkin algılarını ele alabiliriz.
Dürtüsellik,merakveözenmegibi
davranışlar nasıl kontrol altında tutulur?
yesilay.org.tr
25
YEŞiLAY
•
NİSAN 2016
➦
Madde kullanmayan
arkadaşları seçmek,
➦
Madde kullanımını
yücelten yaklaşımlardan
uzak durmak,
➦
Bilgi sahibi olmak,
➦
Kendilerini var
edecekleri, hakiki
özgünlüğü sağlayacak
aktivitelere yönelmek,
➦
Bilim, sanat, spor, resim,
müzik, tarih…
Bunlara yatırımyapmak,
➦
Umut sahibi olmak,
➦
Hayır demeyi öğrenmek
çok önemli.
Bağımlı olmamak için…