Yesilay_Nisan_2016_987_Riskli_Bir_Donem

İnsan tarımı keşfedip yerleşik yaşama geçince avcı topla-

yıcı dönem sona ermiş oldu. Önce küçük yerleşim birim-

leri, sonra köyler ve nihayetinde kentler kurdu. Yerleşir-

ken kendisine barınak olacak evlerle birlikte tapınak da

inşa etti ve köyler/kentler bu tapınağın etrafında gelişti...

Yakın zamana kadar, okuduğunuz bu ilk üç cümle insanlık

tarihinin hangi dönemlerden geçtiğini anlatan bir metnin

başlangıç cümleleri olabilirdi. Ne var ki, Göbeklitepe bu ya-

zılanların genelgeçerliğini biraz sarstı. Şanlıurfa’nın Örencik

Köyü yakınlarındaki Göbeklitepe kazılarında ortaya çıkan

sonuçlar belki de ilk kez bir insan topluluğunun yerleşik

hayata geçmeden önce tapınak kurduğunu gösterdi.

İnsanın gelişimini bize anlatan bazı veriler var: Yaşama bi-

çimleri (göçebe ya da yerleşik), nerelerde yaşadıkları (kır-

sal alanda ya da köylerde/kentlerde), ne yiyerek hayatta

kaldıkları (ve bunu nasıl elde ettikleri) ve bunlar olurken

toplum içinde nasıl bir işbölümü (ki toplumsallaşmanın en

önemli verilerinden) olduğu. Göbeklitepe’yse kuvvetle

muhtemel bu gelişim aşamalarından ve şimdiye kadar tes-

pit edilen neolitik dönemyerleşimlerinden farklı bir çizgide.

KAZILAR 1995’TE BAŞLADI

Göbeklitepe’de halen devam eden arkeolojik kazılar Alman

Arkeoloji Enstitüsü’nün desteğiyle Prof. Dr. Klaus Sch-

mid’in (1953-2014) yönetiminde 1995 yılında başlamış.

Çanak Çömlek Öncesi Neolitik A Dönemi’ne (M.Ö 9.600-

7.300) tarihlendirilen Göbeklitepe’de yuvarlak formda

yapılar tespit edilmiş ve henüz altı tanesi gün ışığına çıka-

rılmış. Dini amaçlı yapıldıkları anlaşılan ve şimdiki bulgulara

göre dünyanın ilk tapınakları olarak kabul edilen bu yapılar

üzerleri açık olarak inşa edilmiş.

Yapılar, Göbeklitepe’nin alametifarikası haline gelen T şek-

lindeki sütunlarla çevrili ve merkezlerinde de karşılıklı yer-

leştirilmiş iki adet T şeklinde sütun yer alıyor.

yesilay.org.tr

YEŞiLAY

•

NİSAN 2016

KÜLTÜR

GEZİ