60 / 84
kültür
Yeşilay
60
mecidiye, hindiye, kemha, cütari,
sencirli bu desenlerin adlarından
sadece birkaçı…Kutnudan yapılan
padişah kaftanları bir görkem
sembolü olarak tarihteki yerlerini
almışlar. Padişahlara hediye edilen
eşyanın envanterine bakıldığında
kutnuların adına sıklıkla rastlanıyor.
Antep’te kına geceleri ve düğünlere
genç kızlar, akrabalar, yengeler
kutnu kumaşından yapılan
birbirinden güzel elbiselerini
giyerek katılıyorlar. Kutnu
kumaşının kullanımı bu kadarla
sınırlı değil elbet. Halk oyunları
giysileri, turistik eşyaların yapımı,
yelek, şalvar ve hatta terlik, ayakkabı
yapımında da kullanılabiliyor
kutnu kumaşı. Bunlardan başka
kutnu kumaşı dekoratif amaçla da
kullanılıyor. Koltuk, kanepe, perde
ve yastıklar bu kumaşla zengin bir
şekilde süsleniyor.
KELEBEĞİNKUMAŞI: İPEK
Parmaklar arasında kayıp gidiveren
bu yumuşacık, parlak, hafif kumaş,
ihtişamın, asaletin, servetin ve
ayrıcalıklı olmanın simgesi aynı
zamanda. Kelebek uçuşkanlığına,
hafifliğine ve zarafetine sahip
olmasını da ‘onun’ ürünü olmasına
bağlamak mümkün. Eklembacaklı
bir tür olan ipekböceği, bıraksanız
kelebek oluyor. İnsanoğlu, dünyanın
en güzel kumaşlarını onların
kozalarından elde edebilmek için
dört-beş bin yıldır besliyor onları.
Rivayet o ki, bembeyaz kozalardan
incecik parlak iplikler elde etmeyi,
onlardan kumaş üretmeyi akıl
eden, Çin’in ilk imparatoriçesi
Si Ling-Chi olmuş. Türkiye’de
bugün ipek dokumacılığı yapan
şehirlerarasında başı Bursa çekiyor.
Antalya, Bilecik, Edirne, Muğla,
Kütahya, Hatay, Diyarbakır,
Elazığ diğerleri…Gelgelelim
hızlı sanayileşme, bunun sonucu
oluşan çevre kirliliği, bilinçsiz
tarımsal ilaçlama bu endüstriyi
yok ediyor artık; 300 tondan
21 tona düşmüş durumda ham
ipek imalatı Türkiye’de... Hâlbuki
Bursa’nın altın telle dokunmuş
brokar türü; Osmanlı’nın en
bilinen ipek, yalnızca şıklığın ve
asaletin değil sağlığın ve rahatlığın da
sembolü olmuş.
DENİZİNHEDİYESİ: ŞİLE BEZİ
Şile bezi, el tezgâhlarında, pamuk
ipliğinden dokunan bir bez. Yapılış
süreci oldukça özel bu bezin en ilginç
aşaması da kumaşın Şile Sahili’ne
serilmesi. O sahilde denizin tuzunu
emen, kuruyan ve dayanıklılığı artan
Şile bezi bu nedenle yalnızca Şile’ye
özgü. Şile bezinin usta isimleri bütün
üretim işlemi aynı olsa da kumaşın
Şile sahilinde denizden gelen tuzlu
rüzgârla kurutulmazsa Şile bezi
olamayacağını söylüyorlar.
İlk zamanlarda keten ipliğinden
yapılan Şile bezinin dokuması
artan taleplerle birlikte bugün
pamuk ipliği ve makineyle de
yapılıyor. Şile bezi, üzerinde baskı
ve el işlemeleriyle süslenerek değişik
amaçlarda kullanıma sunuluyor. El
nakışları süslemeleri, floş iplik yöreye
has özellikler taşıyanmotiflerle
süsleniyor. Bumotifler halk arasında
değişik isimlerle anılıyor. Örneğin
çatlak kahve, samatya, kartopu, gazi
sofrası, yasemin, hanım yanağı gibi.
İşlemeler, kasnağa gerilen bez üzerine
floş iplikle yukarıdaki isimlerden
oluşanmotiflerle yapılıyor. Masa,
sehpa örtüsü, erkek ve bayan
gömlekleri, elbise, gecelik, sabahlık,
mutfak ve yatak örtüleri şeklinde
kullanılıyor. Vücut terini emme
özelliğinden dolayı oldukça sağlıklı
bir ürün olan Şile bezinin, rahat,
hafif, ucuz, ter emici, sağlıklı doğal
bir giysi olma özelliğiyle geniş bir
kullanım alanı bulunuyor.
değerli kumaşı zerbaft, Muğla’nın
yüzünakma denen hafif bürümcüğü,
Diyarbakır’ın puşisi, Kütahya’nın
koyu bordo renkli badilcanı...
Kastamonulu kadınların oya işli ipek
donları, Kayseri’nin ipek kilimleri,
Hereke’nin has Bursa ipeğiyle
dokunan halıları... Hepsi ipeğin
sırrına vakıf olmuş bu toprakların
ürünüydü. Termal yalıtımı diğer tüm
kumaşlardan daha iyi yapmasıyla
KUMAŞSÖZLÜĞÜ
Zerbaft:
Osmanlı kumaşları arasında en
değerlisi olan zerbaft, bazı motifleri altın telle
dokunan bir brokar türü.
Canfes:
Üzerindedesenbulunmayan,incedokunmuş,parlak,
tok, ipekli kumaş.
Diba:
Sık dokunmuş, çiçek nakışlı, altın ve gümüş işlemeli
ipekli bir kumaş.
Şayak:
Damarlı veya çizgili olarak dokunan şayak daha çok
astar, kanepe örtüsü olarak kullanılıyor.
Bürümcük:
Ham ipeğe çok az keten ipliği karıştırılarak bez
dokuma tekniğine göre yapılan bir kumaş.
Rize Bezi:
Kendir elyafından dokunan Rize Bezi (feretiko)
ketene göre ince ve dört kat dayanıklı bir kumaş.
Kargı:
100 yıllık bir geçmişe sahip Kargı bezi, Çorum
Kargı’dayörehalkının temel giysi ihtiyaçlarınayönelikolarak
dokunmaya başlamış.
Atlas:
Diğer adı saten olan atlas, ipeğin parlaklığını en iyi
şekilde yansıtan dokuma ve kumaş türü.
Kemha:
Çatma ve kadifeyle beraber en fazla kullanılan
kumaş. İpek, altın ve gümüş alaşımlı tellerden dokunan
kumaş, kalın ve sık dokulu olduğu için genelde üst kaftan
yapımında kullanılırmış.
Çatma:
Düz zemin üzerine kadife tekniğiyle kabartma
motifler oluşturularakdokunaneski bir desenli kumaş türü.
Seraser:
En pahalı kumaşların başında gelen seraser, altın
alaşımlı telin sarı ipeğe, gümüş telin ise fildişi renk ipeğe
sarılmasıyla dokunur.
&M UF[HÉIMBSOEB
QBNVL JQMJĈJOEFO
EPLVOBO UBNBNFO
ąJMF ZF Ú[Hà CJS CF[
ąJMF CF[J :BQMĆ TàSFDJ
PMEVLÎB Ú[FM PMBO CV
CF[JO FO JMHJOÎ BĆBNBT
EB LVNBĆO ąJMF
4BIJMJ OF TFSJMNFTJ
4BIJMEF EFOJ[JO UV[VOV
FNFO WF LVSVZBO
LVNBĆO EBZBOLMMĈ
BSUNĆ PMVZPS