Sigara Kullanımı ve Gençler Arasındaki
Yaygınlığı
Bosna Hersek Federasyonu Halk Sağlığı Enstitüsü’nün
yaptığı son araştırmaya göre (2009), yetişkin nüfus
arasında sigara içenlerin %37,6’lık oranı ile sigara, tüm
yaş gruplarının sağlığı için en büyük risk faktörüdür.
İşbu sürekli içicilerin %49,2’si erkek, %28,7’si kadındır.
2008’de öğrenciler arasında sigara alışkanlığı üzeri-
ne yapılan periyodik çalışmalar göstermiştir ki, halen
sigara içenlerin oranı %14,3’tür; bunların %17,6’sı er-
keklerden, %11’i kızlardan (13-15 yaş) oluşmaktadır.
Çocukların %36,6’sı, sigara içmeye 10 yaşından önce
başladıklarını ifade etmektedir.
Şunu önemle belirtmek gerekir ki, çocukların
%63,4’ü sigarayı bakkal dükkânlarından aldıklarını
ifade ederken, bunların %90’ına yaşı hiç sorulma-
mıştır ve yaş, sigara satın alma talebinin reddine asla
gerekçe oluşturmamıştır. Çocukların %65’i kitle ileti-
şim araçlarındaki sigara reklamlarına maruz kaldıkla-
rını doğrularken, %85’i umumi yerlerde dolaylı olarak
sigara dumanına maruz kaldıklarını belirtmiştir.
Alkol, Uyuşturucu ve Diğer Psikoaktif Maddeler
Bosna Hersek nüfusunun alkol ve uyuşturucu tüke-
timi periyodik anketlerle izlenmektedir. Son anket
sonuçlarına göre (2009) yetişkin nüfusunun %29’u
alkol tüketmektedir (%54 erkek, %12 kadın). Okul
çocukları ve gençler arasında yapılan ankette, %71
erkek ve %53 kızdan %50’si genellikle bira, %30’u
şarap ve %20’si diğer alkollü içecekleri tüketmek-
tedir. Şunu belirtmek gerekir ki, katılımcıların %51’i
çok kolay bira satın alabildiklerini ve arkadaşlarının
çoğunun alkollü içecek tükettiğini ifade etmektedir.
Uyuşturucuyla ilişkili olarak, katılımcıların %6’sı 16
yaşından önce marihuana denediklerini belirtirken,
katılımcıların %27’si (%32 erkek, %22 kız) marihua-
nanın çok kolay bulunabilen bir uyuşturucu madde
olduğuna inanmaktadır. Diğer uyuşturucular içinde,
ankete tabi tutulanlar, vakaların %9’unda trankilizan
(sakinleştirici ilaç), %4’ünde inhalasyon (içe çekme)
Küresel bir perspektiften baktığımızda, “savaş
çocuklarının” çocukları bağımlılık, anksiyete ve
depresyon oranını sürdürecek ve arttıracak kişiler
olmaya adaydırlar.
yolu ile kullanılan uyuşturucular, %4’ünde alkol ve
hap kombinasyonu, %3’ünde amfetamin ve %2’sinde
ekstazi kullanmaktadır.
Uyuşturucuların elde edilebilirliği hususunda, ka-
tılımcıların %39’u trankilizan , %35’i inhalan, %18’i
amfetamin ve %16’sı ekstazinin kolay bulunabilen
uyuşturucular olduğunu ifade etmektedir.
Alkol tüketimi nedeniyle bedensel hastalıklar ile ruhsal
ve davranışsal bozukluklar 2007 yılında 2241 hasta sa-
yısından (9.6/10.000’lik nüfus oranı), 2009’da 2258’e
kadar (9.7/10.000’lik nüfus oranı) bir artış eğilimi
göstermiştir (Bosna Hersek Federasyonu Halk Sağlığı
Enstitüsü, 2009). Psikoaktif madde kullanımından do-
layı ruhsal ve davranışsal bozuklukların görülme sıklığı
2009’da 1345 (5.7/10.000’lik nüfus oranı) olmuştur.
Sonuç
Yukarıdaki istatistiki veriler, savaş sonuçları ve travma
yaşandıktan uzun süre sonra etkilerini davranış üzerin-
de bırakan önemli bilişsel ve duygusal yaşamdeğişimi
olarak travma sonrası büyüme üzerine yeni bir tartışma
şekli oluşturdu. Depresyon, anksiyete, uzaklaşım, inti-
har ve bağımlılık günümüzde Bosna Hersek’te var olan
davranışsal ve duygusal sonuçlar arasındadır. Savaş
çocukları, bugün çocuk olmamalarına rağmen, travma
sonrası büyümenin ve buna bağlı bir çok sorunun sı-
kıntısını çekiyor. Ayrıca, daha küresel bir perspektiften
baktığımızda, “savaş çocuklarının” çocukları bağımlılık,
anksiyete ve depresyon oranını sürdürecek ve art-
tıracak kişiler olmaya adaydırlar. Anlatılar ve nesiller
aracılığıyla aktarılan travma en zor başa çıkmamodeli
olabileceği gibi, önleme programları içinde en karmaşık
konu olabilir. Kimlik travma anlatılar üzerinden inşa edi-
lebilir, dolayısıyla bu sorunların varlığı Bosna Hersek’te
tartışılmaz ve kaçınılmazdır.
Kaynaklar
Fajkić A, Lepara O, Voráček M, Kapusta ND, Niederkrotentha-
ler T, Amiri L, Sonneck G, Dervić K. (2010). Child and adoles-
cent suicides in Bosnia and Herzegovina before and after the
war (1992-1995). Crisis, 31(3), 160-4.
Papageorgiou, V., Frangou-Garunovic, A., Iordanidou, R.,
Yule, W., Smith, P., Vostanis, P. (2000). War trauma and
psychopathology in Bosnian refugee children. European
Child&Adolescent Psychiatry, 9(2), 84-90. DOI: 10.1007/
s007870050002
Zdravstveno stanje stanovništva i zdravstvena zaštita u Fe-
deraciji Bosne i Hercegovine 2009. godine. (2010). Sarajevo:
Institute for Public Health FB&H.
yesilay.org.tr
33
YEŞiLAY
•
EYLÜL 2014
