14 / 84
DOSYA
MAKALE
PEKİ AMA NEDEN?
Madde kullanan bir kişinin, bağımlılık yapıcı maddeyi
deneme gerekçesi olarak pek çok neden sayılabilir.
Bunlar arasında merak, sınırlarını aşma çabası, asi-
lik, farklı olma dürtüsü, arkadaşlarına uyma, gruptan
kopmaktan çekinme sıkça karşılaşılanlar arasında.
Sorunları çözebilmek veya unutmak ya da daha iddialı
olma düşüncesi gibi bazı psikolojik nedenler de sırala-
nabilir. Yrd. Doç. Dr. Itır Tarı Cömert merak ve korkunun
en önemli iki dinamik olduğunu belirtirken özendirme
konusunda arkadaş ve çevre faktörünün altını çiziyor.
*’Bir kereden bir şey olmaz’ hatası!
İnsan sosyal olarak öğrenen bir canlıdır. Çevresinde
madde kullanımı normalleştirilir ise çocuk ve genç
madde kullanmaya başlayacaktır. Bu anlamda merak
ve korku, en önemli iki dinamik olarak karşımıza çıkıyor.
Bunların harekete geçmesinde ise, arkadaş davranışları
ve aile tutumları özendirme noktaları olarak çok önem-
lidir. Madde kullanımında en tehlikeli kandırma metodu
"Bir kereden bir şey olmaz" ya da "Sen süt çocuğu
musun?" gibi çeşitli söylemler kullanılarak gerçekleşir.
Genç, grubun dışında kalmamak için "Bir kereden bir
şey olmaz" der ve madde kullanmaya başlar.
* 'Yakın' arkadaş faktörü
Maddeyi tanıtan, özendiren ve kullanma fikrini oluştu-
ran kişi hemen hemen her zaman yakın bir arkadaştır.
Çünkü bu maddelerin zararlı olduğunu ve kullanılma-
ması gerektiğini herkes bilir. Ancak yakın bir arkadaş,
insanı madde kullanmaya ikna edebilir. Ayrıca bir
genç bu maddeleri merak edip kullanmak istese bile
tek başına kullanmaya cesaret edemez, çünkü yanlış
kullanım, ölümle veya ciddi sağlık sorunlarıyla sonuçla-
nabilir. Bu maddelerin nasıl kullanılacağını insana ancak
güven duyduğu biri öğretebilir.
* Sosyal ortam
Madde kullanımı önce kültürüne alışmak, sonrasında
ise denemekle tamamlanır. Madde kullanım kültürü
yakın arkadaş çevresiyle, yetişkin kontrolünden uzak,
eğlenmek için gidilen ortamlarda öğrenilir. Ders saatleri
sonrasında gidilen internet kafeler ve oyun salonları
gibi mekanlar en riskli ortamlardır. Uygun ortamlarda
samimi bir hava oluştuğu zaman veya kişinin üzüntülü,
sıkıntılı ve öfkeli olduğu anlarda madde teklifi kolay hale
gelir. Çünkü bu gibi durumlarda oluşan havadan dolayı
madde kullanımına hayır demek ve reddetmek zorlaşır.
Madde ilk defa genellikle insanların kendilerini güven-
de hissettikleri ortamlarda teklif edilir. Özellikle anne
ve babanın işte veya dışarıda olduğu saatlerde kişinin
Peki ne oluyor da, madde kullanımıyla hareket ve
davranışlarımız değişiyor? Aslında bütün olanlar
beynimizin çalışma sistemindeki değişiklikten
kaynaklanıyor. Yeşilay Bilim Kurulu Üyesi Uzman
Psikolojik Danışman Uğur Evcin bu süreç ve sonra-
sındaki etkileri şöyle anlatıyor:
●
Bağımlılık bir ‘beyin hastalığı’dır
Yapılan araştırmalar, insanda sağlıklı bir beyin ge-
lişiminin 5-20 yaş arasında gerçekleştiğini ortaya
koyuyor. Beynin en son gelişimgösteren bölgesi
ise frontal korteks adı verilen ön lobudur. Bu bölüm
insanın karar verme, öğrenme ve kontrolle ilgili
becerileri için önemlidir. Bağımlılık yapıcı maddeler
beyni ve çalışma sistemini değiştirdiklerinden,
bağımlılık bir beyin hastalığıdır.
●
Madde kullanımı, ergen beyinde
kalıcı hasar bırakabilir
Bağımlılık yapıcı maddeler, ergen beynini yetiş-
kin beynine göre çok daha fazla etkiler. Ergen
beyni hala gelişmektedir ve henüz her alanı
işlevsel değildir. Araştırmalar da gösteriyor ki
bağımlılık yapıcı maddelerin gelişmekte olan
beyne verdiği zararın kısa süreli değil, kalıcı olma
olasılığı yüksektir.
●
Beyindeki yeni düzenle hafızanın çöküşü başlar
Uyuşturucu maddeler zamanla beynin nö-
ronlarında yeni bir düzen oluşturur ve insanın
yaşamdan daha az keyif almasına sebep olur.
Bu durum beynin karar verme, öğrenme, hafıza,
uyku, duygu ve davranış üzerindeki kontrolle
ilgili bölgelerini olumsuz yönde etkiler. Kulla-
nıcılarda düşük IQ seviyesi ve zayıf notların
alınmasına sebep olur. Ayrıca kullanım sonrası
kişi söylediklerini, söylenenleri ya da yaptığı
davranışları hatırlamakta zorlanır.
●
Kontrol kaybı ortaya çıkar
Bağımlılık yapıcı maddeler kişinin koordinasyo-
nunu olumsuz yönde etkiler, spor ile sürüş yete-
neklerini zedeleyebilir ve sakarlaştırır. Madde-
lerin kötüye kullanımı kişide zamanla anksiyete,
düşmanlık ve paranoya meydana getirir.
BEYİNDE NELER OLUYOR?
kendisinin veya arkadaşlarının evleri tercih edilir. Güvenli
ev ortamı bulamayanlar ise ilk deneyimlerini kimsenin
kendilerini görmeyeceği terk edilmiş mekanlar, parklar
ve bahçeler gibi ıssız yerlerde yaşarlar.
14
YEŞiLAY
•
MART 2015
yesilay.org.tr