Tütün Kullanımının Sıklığı
Keşfedildiği zamandan bu yana tütün acıyı hafifletmek ve
zevk amaçlı olarak içilen ütün sarma makinesinin icadından
sonra giderek dünya çapında yaygın hale gelmiştir. O za-
mandan bu yana tütünle ilişkili hastalıklar hakkındaki sınırlı
bilgiden dolayı alışkanlığın yayılması hakkında çok az uyarı
yapılmıştır.
20. yüzyıldaki çalışmalar tütünün insan sağlığı üzerinde
ciddi bir tehdit teşkil ettiğini göstermiştir. Tütünle ilgili sağlık
sorunları, ülkelerin nüfuslarının ne ölçüde bunlara maruz
kaldıklarına merak etmelerine neden olmuş ve bu da tütün
kullanımının ulusal ve bölgesel oluşumunu hesaplayan çe-
şitli yöntemlerinin geliştirilmesini sağlamıştır.
Toplam dünya nüfusunda tütün kullanıcılarının oranını he-
saplamak için farklı epidemiyolojik yöntemler kullanılmak-
tadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Tütün Kontrolü Kılavuzları
hesaplama için sıklık oranını kullanmaktadır.
Sıklık formülü:
Sıklık =
Zaman içinde bir Noktadaki TümEski veYeni Vakalar * 100
Zaman içinde bir Noktadaki ToplamNüfus
Bu formülle hesaplanabilen tütün kullanıcıların oranı aynı
zamanda yaş, cinsiyet, etnik köken vb. daha küçük katego-
rilerle de hesaplanabilmektedir.
Tütün Kullanımıyla İlişkili Hastalıklar
İnsanoğlu tütünü yüzyıllardır bilip kullanmaktadır. Tütünün
bazı sağlık sorunlarına sebep olduğu ilk olarak 16. ve 17.
yüzyıllarda anlaşılmıştır. İlk olarak, “Counterblaste to Tobac-
co” adlı eserinde, İngiltere Kralı 1. James, tütünün göz, burun,
beyin ve akciğerlere zararlarından bahsetmiştir. 1761 yılında,
Dr John Hill, bir makalesinde tütün kullanımının akciğerlere
olumsuz etkisine değinmiştir.
Tütünle ilişkili hastalıklar her yıl 5 milyondan fazla ölüme
sebep olmaktadır. Türkiye’de son yıllarda yapılan çalış-
malarda, tütünle ilgili ölümlerin her yıl 100,000 - 150,000
olduğunu tahmin edilmektedir. Başka bir deyişle, tütünün
sebep olduğu günlük ölüm sayısı yaklaşık 300’dür. Nere-
deyse 16 milyon sigara içicisi olduğu ve bunların yarısının
tütünle ilgili hastalıklardan dolayı öldüğü düşünülürse, tüm
sigara içicilerinin- yani yaklaşık 8 milyon kişinin- önümüz-
deki otuz kırk yıl içinde tütünle ilişkili hastalıklardan dolayı
öleceğini söylemek yanlış olmayacaktır.
Tütünün teşkil ettiği sağlık riskleri uluslararası toplumu içine
alan küresel bir mücadeleye yol açmıştır. Sonuç olarak, Sağ-
lık Bakanlıkları ve özellikle Dünya Sağlık Örgütü dâhil olmak
üzere birtakım kuruluşlar ve aynı zamanda Dünya Akciğer
Vakfı, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (HKÖM) Ulus-
lararası Araştırma ve Geliştirme Merkezi ve diğerleri toplum
farkındalığını arttırma çabalarına başlamıştır.
Küresel hastalık ve ölüm yükü
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) - Tütünsüzlük Girişimi (TG),
şimdiki ve gelecek nesilleri tütün tüketiminin yıkıcı sağlık,
sosyal, çevresel ve ekonomik sonuçlarından koruyarak
tütünün neden olduğu küresel hastalık ve ölüm yükünü
azaltmayı amaçlamaktadır. Bu da, küresel politika lider-
liği sağlayarak DSÖ Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi
(TKÇS) ve MPOWER tütün politikaları paketinin TKÇS’ye
temel giriş noktası olmasını destekleyerek gerçekleştiri-
lecektir. Avrupa Bölgesi dâhilinde, Türkiye de dahil olmak
üzere 46 ülke anlaşmayı onaylamıştır.
2006 yılı Ağustos ayında, DSÖ ve Hastalık Kontrol ve Önleme
Merkezleri (HKÖM), yetişkin tütün gözetimini tartışmak üze-
re bir uzman konsültasyonu toplayıp standart bir anket pro-
tokolünün geliştirilmesi için tavsiyelerde bulunmuştur. Küre-
sel Yetişkin Tütün Anketi (KYTA), ülkelerin yetişkin nüfusunda
temel tütün kontrolü önlemleri hakkında veri toplamalarını
sağlamaktadır. KYTA’nın amacı, 15 yaş ve üstü yetişkinler
arasında, standartlaştırılmış bir anket, örnek tasarımve veri
toplama/yönetimi prosedürlerini kullanarak tütün kullanımı
ve tütün kontrolü önlemleri hakkında veri toplamaktır.
Ülkemizde Tütün Ürünleri Tüketimi
Dünya Sağlık Örgütü Ekonomistlerinden Mark Goodchild
ise Türkiye’de tütün ürünleri tüketimi hakkında dergimiz için
şu değerlendirmelerde bulundu: 2009 yılında, Türkiye’de 16
milyon sigara içicisi vardı ve 6 milyon gencin daha yetişkin
olduklarında sigara içmeye başlayacakları tahmin ediliyor-
du. Türkiye hükümeti o zamandan bu yana, sigara vergisini
giderek arttırmış; enflasyonla düzenlenmiş şartlar altın-
da 2009 ile 2013 yılları arasında en son perakende sigara
paketindeki gider vergisi %50 oranına getirmiştir. Sigara-
ların son perakende fiyatındaki gider vergisi payı da 2009
yılında %67’den 2013 yılında %67’ye olmak üzere önemli
ölçüde yükselmiştir. Sonuç olarak, enflasyonla düzenlen-
miş şartlarda perakende sigara paketi fiyatı 2013’te %31
oranında artış göstererek 5,5 liradan 7,2 liraya yükselmiş-
tir. Fiyat yükselmesiyle birlikte yüzde 6 oranında yetişkin
sigara içicilerinin oranlarında azalma görülmüştür. Yani oran
yüzde 31’den, yüzde 29’a düşmüştür. Bu durum Türkiye’de
bir milyona yakın yetişkin sigara içicisi olduğu anlamına
gelmektedir. Fiyat artışıyla birlikte bugünün genç nüfusu-
nun 400 bine yakınının yetişkin olduğunda sigaraya devam
etmeyeceklerini de göstermektedir. Daha az sigara içicisi
DOSYA
yesilay.org.tr
20
YESiLAY
•
MAYIS
2014
