Halk Sağlığı kavramını tamve doğru anlayabilmek için
bir bilimve uygulama alanı olan bu disiplini “Toplum
Hekimliği” olarak düşünmek en kısa ve doğru yoldur.
Nitekimülkemizde 12 Eylül darbesi öncesinde pek çok
üniversitedeki Halk Sağlığı AnabilimDalının adı Toplum
Hekimliğidir ve halen bazı gelişmiş ülkelerde de bu kav-
ramkullanılmaktadır. Toplumun hekimi olması nedeniyle
halk sağlığı uzmanı, tek tek bireylerin hastalıkları ile değil
de halkın tümünün sağlığı ile ilgilenir. Bu anlamda toplum
içinde sık görülen, çok öldüren ve çok sakat bırakan her
türlü sağlık sorunu halk sağlığı uzmanının sorumluluk
alanındadır. Daha da önemlisi hiç bir hastalığı ve sakatlığı
olmayan kişilerin sağlıklı yaşamaları, sağlıklarının korun-
ması, geliştirilmesi ve yaşamkalitelerinin yükseltilmesi
bu uzmanlık alanının temel sorumlulukları arasındadır.
Tıptaki diğer tümuzmanlıkların önceliği hastalıklar
iken, önceliği sağlık olan tek disiplin Halk Sağlığıdır. Halk
Sağlığı disiplininin uğraş alanını daha iyi anlayabilmek için
tıptaki diğer uzmanlıklarla arasındaki belli başlı farklılık-
ları özetlemek gerekir.
Halk Sağlığı çalışmalarında ilgi alanı bireyler
değil tüm toplumdur
Sağlık hizmeti denildiğinde genellikle hemen herkesin
aklına sağlık kuruluşlarına, muayenehanelere veya
hastanelere başvuran bireylere verilen hizmetler gelir.
Bu sağlık birimlerinde, Halk Sağlığı dışında tıptaki
tüm uzmanlık alanları bireylerle ilgilenir ve sadece
hizmet talep eden bireylere sağlık hizmeti sunulur.
Halk sağlığında ise hizmet talep etsin ya da etmesin
toplumun tümüne sağlık hizmeti verilmek zorundadır,
çünkü sağlıklı olmak hem bireysel mutluluk, hem de
toplumsal refah için vazgeçilmez bir önkoşul, onun da
ötesinde bir insan hakkıdır. Üstelik toplumların geliş-
mişlik düzeyi sağlık düzeyi ile yakından ilişkilidir. Tüm
topluma sunulması nedeniyle halk sağlığı hizmetleri
muayenehane ya da hastaneler yerine insanların ya-
şadığı ortamlarda, çoğu zaman günlük yaşam koşulla-
rında sunulan ve genellikle görülmeyen hizmetlerdir.
Halk Sağlığının öncelikli amacı sağlığın
korunması ve geliştirilmesidir
Halk Sağlığı hizmetlerinde, bulaşıcı hastalıklara karşı
bağışıklama, yeterli ve dengeli beslenme için eğitim,
hava ve su kirliliğine karşı önlemler, alkol ve bağım-
lılık yapan zararlı madde kullanımına karşı önlemler,
sağlıklı yaşam biçimleri geliştirme amacıyla farkındalık
oluşturma gibi çok çeşitli çalışmalarla halkın sağlığının
korunması, geliştirilmesi amaçlanır. Sıradan bir insanın
bu tür hizmetlere kendiliğinden herhangi bir talebi
pek olmadığından bu çalışmalar sırasında insanların
katılımını sağlamak özel uzmanlık gerektiren, zor bir
iştir. İnsanlar genellikle hasta olduklarında hatta ileri
derecede hasta olduklarında hekime ya da bir sağlık
kuruluşuna gitme gereğini duyarlar ve verilen öneri-
lere uyarlar. Oysa hiç kimse sağlığını korumak ya da
geliştirmek için hekime ihtiyacı olduğunu düşünmez
ve bir sağlık kuruluşuna başvurma gereğini duymaz.
Bu nedenle de dünyanın her yerinde halk sağlığı
çalışmaları kamu adına ve yararına yürütülen, dolayı-
sıyla kamu tarafından finanse edilen çalışmalar olmak
durumundadır.
Halk Sağlığının tanı yöntemleri epidemiyoloji
ve sağlık istatistikleridir
Bireylerin hastalıklarına tanı koymak için hekimler
tarafından biyokimya, patoloji, radyoloji, mikrobiyoloji,
gibi alanlarda geliştirilen yöntemler kullanılmakta iken,
halk sağlığı sorunlarına tanı koymak için kullanılan en
önemli yöntemler epidemiyoloji ve sağlık istatistik-
leridir. Epidemiyolojik yöntemlerle toplumun sağlığını
tehdit eden her türlü etkenin niteliği, var olan sorun-
ların sıklığı, dağılımı, hangi grupları daha çok etkilediği
incelenir. Sağlık istatistiklerinden yararlanılarak durum
değerlendirmesi yapılır ve toplumun öncelikli sağlık
sorunlarına tanı konulur. Örneğin, sigara, alkol veya
bağımlılık yapan maddeleri kullanan bireyler aslında bu
maddeleri keyif için kullandıklarından, zaman içerisin-
de ne tür sağlık sorunları ile karşı karşıya kalacaklarını
bilmeyebilirler. Halk sağlığı çalışmaları ile bu mad-
deleri kullanan insanlarda, kullanmayanlara kıyasla
hangi hastalıkların ve sorunların daha çok görüldüğü,
ölümlerin sakatlıkların ne boyutta olduğu, yaşam
sürelerinin ne kadar kısaldığı, çevrelerinin ne şekilde
etkilendiği, bilimsel olarak saptanarak bunların önemli
bir sorun olup olmadığı ortaya konur. Bireylerin ya da
devletin bu tür sorunları ciddiye alması ancak bu tür
DOSYA
Halk sağlığı kavramını tam ve doğru anlayabil-
mek için bir bilim ve uygulama alanı olan bu disipli-
ni “ToplumHekimliği” olarak da tanımlayabiliriz.
Toplumun hekimi olması nedeniyle halk sağlığı uz-
manı, tek tek bireylerin hastalıkları ile değil de halkın
tümünün sağlığı ile ilgilenir.
yesilay.org.tr
20
YEŞiLAY
•
EYLÜL 2014
