49 / 84
olmayan bir söz söylediğinde
“Hemen özür dile!” tutumuyla
karşılaşabilir. Yetişkin çocuğa
davranışının yanlışlığını anlatır, fakat
okul öncesi dönemde çocuklar henüz
doğru- yanlış kavramlarını uygun
şekilde anlamlandıramadıklarından
çoğu zaman ya özür dilemeyi
reddederler ya da yetişkinin
baskısıyla istemeyerek özür dilerler.
EMPATİ KURMAYI ÖĞRENMELİ
Çocuğun içtenlikle özür
dileyebilmesi için öncelikle
davranışının hatalı olduğunu fark
etmesi ve karşısındaki kişiyle empati
kurabilmesi gereklidir. Davranışının
sorumluluğunu üstlenmesi ise bir
sonraki adımdır. “Özür dileyebilmek”
bir sosyal beceri göstergesidir
ve çocuklar dinlemeyi, diyalog
kurmayı, soru sormayı, izin istemeyi
öğrendikleri gibi özür dilemeyi de
öğrenebilirler.
ÖZÜRDİLEMEKGÜÇSÜZLÜK
DEĞİL CESARET
Bir çocuk yaşamın ilk yıllarında
özür dilemeyi öğrendiğinde aslında
karşısındaki insanın duygularını
önemsemeyi ve kendi davranışlarını
kontrol etmeyi öğrenmiş olur.
Hayatta herkesin hata yapabileceğini,
ancak önemli olanın bunu telafi
etmeye çalışmak olduğunu fark
eder. En temelde ise özür dilemenin
bir güçsüzlük değil, davranışının
sonucuyla başa çıkma cesareti
olduğunu öğrenir. Sosyal yaşam
içerisinde kendine güvenen ve
olumsuz durumlarla karşılaştığında
psikolojik dayanıklılık sergileyen
yetişkinler de bu çocuklardan çıkar.
ÖZÜRDİLEMENİNBİRÇOK
YOLUVAR
Çocuklar pişmanlıklarını ve
hatalarını farklı şekillerde
gösterebilirler. Resim çizmek,
sarılmak, ufak bir hediye ile gönlünü
almak bunlar arasında yer alır. Eğer
çocuk sözel olarak kendisini ifade
etmekte zorlanıyorsa çocuğa bu
konuda özgürlük tanınmalıdır. Özür
dilemenin anlamını yitirmemesine
de dikkat edilmelidir. Çocuk yaşanan
"Özür dileyebilmek bir
sosyal beceri göstergesidir
ve çocuklar dinlemeyi,
diyalog kurmayı, soru
sormayı, izin istemeyi
öğrendikleri gibi özür
dilemeyi de öğrenebilirler."
öğretmenin yolunun söylemek değil,
göstermek olduğu hatırlanmalıdır.
Çocuğunuz gerektiğinde sizin
de özür dilediğinizi gözlemlerse,
sıra kendisinin özür dilemesine
geldiğinde daha az zorlanacaktır.
her problemden özür dileyerek
kaçmaya çalışmamalıdır. Bu tür
durumlarda özür dilemenin aynı
davranışı tekrar etmemek adına bir
teminat olduğu hatırlatılmalıdır.
Son olarak, çocuklara bir şeyi
Çocuğa özür dilemeyi öğretmekten önceki amaç, kurallara uyum
sağlamayı öğretmek olmalıdır. Bu şekilde çocuk özür dilemesini
gerektirecek daha az durumla karşılaşabilir. Bunun için kuralların anne-
babatarafındanortakolarakbelirlenmesi,çocuğabeklentilerinnetşekilde
söylenmesi ve kurallar konusunda tutarlılığın korunması önemlidir.
Çocuğu kurallara uymaya en fazla motive eden yöntem
ödüllendirmedir. Uygun şekilde davrandığında sözlü olarak takdir
etmeniz davranışın sıklığını artırır.
Çocuğun gelişimdönemi gereği kurallara uymak istemeyeceği ve
doğru-yanlış davranışı ayırt etmekte zorlanacağı unutulmamalıdır.
Bu sebeple öncelikle çocuğaözür dilemeningerekliliği yalınbir dille
anlatılmalıdır. Örneğin; "Birinin canını acıtacak ya da onu üzecek
bir şey yaptığımızda özür dileriz yadaüzgünolduğumuzu söyleriz."
şeklinde bir açıklama yapılabilir ve çocuğu iyi gözlemleyerek
olası bir uygunolmayandavranışı karşısındaözür dilemesi gerektiği
hatırlatılabilir.
Çocuğun içtenlikle özür dilemesi için karşısındakiyle empati
kurabilmesi önemlidir. Bu sebeple çocuklarla duygular hakkında
konuşulabilir. Örnek olaylar anlatılarak kendisini bir başkasının
yerine koyması venasıl hissedeceğini söylemesi istenebilir.Örneğin;
"Berkoyuncağını senin elinden çekip alsaydı sennasıl hissederdin?"
Uygunolmayandavranışı karşısında özür dilemeninyanı sıra başka
neler yapabileceği (eşyalarını paylaşma, yardım etme gibi)
konuşulabilir.
Çocuközürdilememekkonusunda ısrarcı olduğundayargılamakve
öfkelenmek yerine sakin kalmak, gerekirse çocuk yerine özür
dilemek ya da "Özür dilerken yanında olabilirim, hatta istersen
birlikte özür dileyebiliriz." şeklinde çocuğa destek olmak uygun bir
yol olabilir.
KURALLARAUYUMSAĞLAMAYI
ÖĞRETMENİNPÜFNOKTALARI:
NİSAN 2019 49