Birleşik Krallık (İngiltere) 50 yıl önce, Avrupa’da en düşük
alkol kullanımın olduğu ülkelerden birisi iken bu dönemde
alkol tüketiminde artış gösteren ülkelerden biri konumuna
gelmiştir. Ayrıca alkolle ilişkili doğrudan ve dolaylı toplumsal
maliyetin yıllık 21 milyar sterlin (yaklaşık 73,5 milyar TL)
olduğu tespit edilmiştir. Ortaya çıkan bu görünüm üzerine
İngiltere’de 2004 yılında alkolün zararlarının azaltılması
stratejisi kapsamında 18 yaş altındakilerin alkol alması prob-
lem olarak tanımlanmıştır. Yapılan araştırmada Avrupa’da-
ki gençler arasında en ağır alkol kullanımının İngiltere’de
olduğu, gençler arasındaki alkol kullanımının yaygınlaştığı
tespit edilmiş ve bu konuda yapılması gerekenler belir-
lenmiştir. 18 yaş altındakilere satış yasağına uyumla ilgili
yapılan araştırmada, kapalı içki satışına %75 gibi yüksek bir
oranda uyulmadığı tespit edilmiştir. Çözüm olarak yapılan
düzenlemelerle, 21 yaşın altında görünüme sahip kişilerden,
yaşının 18’in üzerinde olduğunu doğrulamaları istenmiştir.
Ayrıca alkollü içki satılan yerlerde ve alkollü içki sunumu
yapılan bar ve restoranlarda, 18 yaşın altındakilere satış
yasağının satın alma testi uygulamasıyla denetlenmesine
yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Satın alma testi kapsa-
mında 15-16 yaşındaki gönüllüler ve polis okulu öğrencileri
aracılığıyla yapılan işlemlerde yaş itibarıyla görünümlerine
karşın doğrulayıcı kimlik sormayan hatta alkol satan kişilere
çeşitli yaptırımlar uygulanmaktadır. Bu yaptırımlar, alkolün
sunumunu gerçekleştiren görevlilere (garson vb.) ve ayrıca
ruhsat sahibine para cezaları, alkol satış lisansının belirli süre
(asgari 2 hafta) askıya alınması ve fiilin durumuna göre 20
bin sterline (yaklaşık 70 bin TL) varan cezalar olabilmek-
tedir. Nitekim alkol satışını gerçekleştiren işyerleri, kurala
uyum sağlamak ve denetimlerden olumsuz etkilenmemek
adına görünüm itibariyle 25 yaşına kadar olan kişilerden
yaşını doğrulamak üzere kimlik sorma uygulamasını benim-
semişlerdir. İngiltere’deki satın alma testi uygulamasının ha-
yata geçmesi sonucunda 2004 yılında %75 seviyesindeki 18
yaş altındakilere alkol satış oranı, %20’ler seviyesine kadar
gerilemişse de bu gelişmenin de yeterli olmadığı vurgulana-
rak lisanslama standartlarının artırılması başta olmak üzere
diğer alanlarda çalışılmaya devam edildiği belirtilmiştir.
Alkol satışlarında denetim mekanizmasının
geliştirilmesi şart
Birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de gerek sigara gerekse
de alkol satın alma asgari yaşı 18’dir (18yaşını doldurmamış
kişilere bu ürünler satılamaz ve tüketimlerine sunulamaz).
Ülkemizde bu yasağa uymayanlarla ilgili, TürkCezaKanunu’nun
194 üncümaddesi gereğince hapis cezası uygulanabilmek-
tedir. İdari yaptırımuygulama yetkisi isemülki amirliklerdedir.
Ancak ülke genelinde bu yasağın etkinliğiyle ilgili detaylı veriler
bulunmamaktadır. Bu itibarla gerek sigara ve alkolün 18yaşın
altındakilere satışı yasağı gerekse de ilgili diğer düzenleme-
ler için İngiltere’de hayata geçirilen satın alma testi gibi bir
uygulamanın hemetkinlik ölçülmesi hemde farklı bir denetim
mekanizması olarak ülkemizde de hayata geçirilmesi, üzerinde
çalışılmaya değer bir konudur.
Son dönemde yapılan yasal düzenlemelerle ülkemizde de
alkol politikasının bileşeni niteliğinde uygulamaların hayata
geçtiğini görmekteyiz. 11 Haziran 2013 tarihinde Resmi Ga-
zete yayımlanan 4250 sayılı sayılı İspirto ve İspirtolu İçkiler
İnhisarı Kanunu’nda yapılan değişikliklerle, alkollü içkilerin
her türlü reklam, tanıtım ve kampanyaları yasaklanmış,
özellikle alkollü araç kullanımının azaltılmasında fayda sağla-
yabilecek 22-06 saatleri arasında alkollü içkilerin perakende
satışına getirilen sınırlama, alkollü içkilerde yazılı uyarıların
bulundurulması, alkol satışının yapıldığı yerlerle eğitim,
yurt ve ibadethaneler arasında mesafe şartının getirilmesi
gibi bir dizi yeni düzenlemeler ve bu düzenlemelere aykırı
hareket edenlere cezalar hayata geçirilmiştir. Bu süreçte
TAPDK tarafından yapılan alt düzenlemelerle uygulamaların
güçlendirilmesi sağlanmıştır.
Sonuç olarak hemkısa vadede hemde uzun vadede etkileri
alınabilecek bir alkol politikasının ülkemizde başarılı bir şekilde
hayat bulabilmesi için;
Tütün ve alkol kontrolünün bilimsel altyapısının güçlendiril-
mesini sağlayacak bir araştırmamerkezinin kurulması ve
bu doğrultuda yenilikçi yaklaşımların hayata geçirilmesi,
Politika kapsamındaki eylemlere ilişkin doğru algının
oluşmasını sağlayıcı nitelikte farklı alanlardaki STK’ları da
kapsayacak bir yapının tasarlanması,
Alkol politikası bakımından diğer ülke uygulamalarının sü-
rekli takip edilerek bu uygulamalardan yola çıkarak “Türkiye
modeli” uyarlanması,
Kamu kuruluşları arasındaki koordinasyonun iyileştirilerek
denetimaltyapısının güçlendirilmesi,
Alkollü içkilerin satış ve sunumuna yönelik izin süreçlerinin,
erişimin kolaylaşmasına engel olacak şekilde bütüncül bir
yaklaşımla yeniden yapılandırılması,
Alkollü içkilerin satış ve sunumunun yapıldığı işyerlerinde
görev yapan kişilerin eğitime tabi tutularak diğer alanlarda-
ki gibi lisanslanması ve bu işyerlerindemevzuata uyumdan
sorumlu bir yöneticinin sürekli olarak bulunması gibi farklı
modellerin uygulanması hususlarının göz önünde bulundu-
rulması bu alanda yapılacak çalışmalar için faydalı olacaktır.
Not:
Bumakalede yer alan görüşler yazarın kişisel görüşü olup, görevyap-
tığı kurumu bağlamamaktadır; yazarın çalıştığı kurumve/veya göreviyle
ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz.
yesilay.org.tr
35
YEŞiLAY
•
ARALIK 2014
