25 / 84
Bu son iki anlam arasında şöyle bir farkın olduğu ortaya çıkıyor.
İkinci anlamdaki rol, şahsiyetin gruba nisbetle olan bağlantısında,
üçüncüsünde ise rolün asıl anlamının sosyal ve kültürel beklen-
tiler olduğu anlaşılmaktadır. Model kelimesi ise Ortaçağ Fran-
sızcasında ‘modulla’ olarak geçmektedir ve Vulgar Latincesinde
modullus -ki ölçmek anlamında bir kökten gelen-, meşk, kalıp,
numune, örnekkimse anlamındadır.
Psikolojide ise “bir ilişkiler durumunu ele almada kullanılan
önermelerden, verilerden ve akıl yürütmelerinden oluşan bir
yaklaşımlar silsilesi, örnek alınması, takip edilmesi gereken ideal
ve örnek insan” anlamındadır. Sosyal psikolojide çok önemli bir
yeri vardır. Psikanalitik psikolojinin temel taşlarından olan Carl
Gustav Jung da bir anlamda rol modele ‘archetype’, yani ‘örnek
teşkil eden kişi’ demiştir. Bizimkültürümüzde rol model ise güzel
örnekveyaüsve-i haseneşeklinde ifadeedilir.
Yukarıda verdiğimiz örneklerden de anlaşılacağı gibi bireyin top-
lumdayaş, cinsiyet, psikolojikvekültürel açıdanüstlendiği görev-
lererolmodeldemekmümkündür.Budurumdatoplumhayatının
düzgün çalışması ve psikolojik açıdan şahsiyetli birer fert oluna-
bilmesi ancakbugörevlerin layıkı ileyapılması ilemümkündür. Bu
görevler dikkatle incelendiğinde bir kısmının yaş ve cinsiyet gibi
doğuştan fizik ve psikofizik, bir kısmınında da sonradan toplum
tarafından yüklenilmesiyle psikososyal ve psikolojik misyonlar
olduğugörülür.
Çocukların gelişimleri sırasında örnek aldıkları yetişkinlerin, rol
model olarak görevlerini tam ve doğru yapmaları sayesinde ol-
gunveruhsağlığı yerindebirbireyolmaları beklenir. Aksi takdirde
bugününçocuklarınınyarınlarınbüyükleri olarakolgunvesıhhatli
olmalarını beklemekboşunadır.
EBEVEYNLERHANGİ ÖZELLİKLERESAHİPOLMALI?
Çocuklar için ilk rol model, okul öncesi dönemde ebeveynleridir.
Ebeveynler görev, yetki ve sorumluluklarının bilincinde olma ve
farkındalık seviyelerine göre rol model olma faaliyetlerini yapar-
lar. Bilinçli ve farkındalık seviyesi yüksek rol model olacak ebe-
veynlerin asgari kendini bilme, iradeli bir şekilde sevgiye sahip
olma, başarılı bir iletişimde bulunma, ait ve sahipoldukları kültürü
bilip, yaşayabilmevedeğişmeyen temel insanî bilgilerledonanımlı
olmagibi özellikleresahipolması beklenir.
Okulagitmeyebaşlayançocuklar için rolmodel almakademeli bir
şekilde ebeveynden öğretmene doğru yönelmeye başlar. Okul
döneminde artık çocuk için rol model öğretmen olmuştur. Ay-
rıca okul ortamı ve okuldaki arkadaşlar da bu konuda etkin birer
yönlendirici durumundadır. ’Çocuk, anne ve babanın; öğrenci ise
öğretmeninaynasıdır’ ifadesi herkesinkabul edeceği bir ölçüdür.
Tarihteki peygamberlerin, filozoflarınve liderlerindebirer rol mo-
delolduğubirgerçektir.İslamPeygamberidebu isimlerdenbiridir.
Ayrıca Doğu’da Budizmin kurucusu Buda ve Konfüçyüs’ün, Ba-
tı’daSokrat vediğerlerinin rolmodel olduklarını görürüz.
Çocukluktan ergenliğe geçiş döneminde, özellikle 7-12 yaş gru-
bu için okul ve televizyon en önemli sosyalleşme aracı olarak
görülmektedir. 13-18 yaş arasıysa gelişmekte olan birey için,
kendi kimliğini bulması ve olgunlaşması açısından önemlidir. Bu
dönemdekişininailedışındafarklırolmodellereolanilgisiartmak-
tadır. Ebeveynler vediğer yetişkinlerdenduygusal olarakbağım-
sızlaştığı budevredegenç, sempati kurduğukişi veyakahraman-
ların davranışlarını çok yoğun bir biçimde sahiplenmektedir. İşte
tam bu noktada doğru ve olumlu rol modellerin sunulması her
zamankindendahabüyükönemtaşımaktadır.
yesilay.org.tr
25
YEŞiLAY
•
ŞUBAT 2016
ÇOCUKLARINGELIŞIMLERI SIRASINDA
ÖRNEKALDIKLARI YETIŞKINLERIN, ROL
MODELOLARAKGÖREVLERINI TAMVE
DOĞRUYAPMALARI SAYESINDEOLGUN
VERUHSAĞLIĞI YERINDEBIRBIREY
OLMALARI BEKLENIR.