39 / 84
EKİM 2018 39
doku grupları belirlenir ve
kemik iliği bankasında sisteme
kaydedilir. HLA adı verilen
doku grupları, bir hasta için
yapılan taramada, bağışçı ile
uyumlu olduğu saptanır ise
bağışçı ile iletişime geçilerek
gönüllülüğü tekrar sorgulanır.
Gönüllülüğü devam ediyorsa
gönüllünün yaşadığı yere
yakın bu konuda deneyimli
bir merkezde kök hücre
vericisi olup olamayacağını
değerlendirmek için gerekli
muayene ve kapsamlı bir
inceleme yapılır. Sonuç olumlu
ise gönüllü için de uygun
olan bir kök hücre toplama
tarihi belirlenir. Daha önce
belirttiğim gibi, hematopoetik
kök hücreler kemik iliğine
yerleşiktir ve az sayıda
kanda da bulunur. Gönüllü
bağışçılardan kök hücreler
bu iki kaynaktan, yani kemik
iliği veya kandan toplanabilir.
Günümüzde çoğunlukla
kandan toplama tercih
edilmektedir. Kemik iliğinden
toplama, ameliyathane
koşullarında genel anestezi
altında kalça kemiğinden
özel iğneler ile kemik iliği
alanına girilerek yapılır.
Aspirasyonla sıvı halinde
kemik iliği enjektörle alınarak
özel bir torbada toplanır.
Yeterli miktarda kök hücre
toplanıncaya kadar bu işlem
tekrarlanır.
Periferik kandan kök hücre
toplama ise, anestezi ve
kemik iliği alanına girişim
gerektirmez. Periferik
kanda kök hücrelerin sayısı
az olduğundan, yeni bir
kemik iliğini oluşturabilecek
yeterli miktarda kök hücre
toplayabilmek için öncelikle
kemik iliğinden kana kök
hücrelerin geçişini artıran beş
günlük bir tedavi uygulanır.
Bu tedavi “büyüme faktörü”
adı verilen bir ilacın günde
bir veya iki kez koldan aşı
şeklinde deri altına yapılması
“Kişinin, kök
hücrebağışı
yapmaya
engel bir sağlık
durumunun
varlığı saptanırsa
kesinliklebağışçı
olarakkabul
edilmez.Öncelik
her şeyden
öncevericinin
sağlığının
korunmasıdır.”
şeklindedir ve ayaktan
uygulanır. Beşinci gün aferez
cihazı adı verilen ve kandaki
hücreleri ayrıştırma yeteneği
olan, tam otomatize bir cihaz
yardımı ile kök hücre toplama
işlemi gerçekleştirilir. Aferez
ünitesinde verici istirahat
pozisyonunda iken genellikle
kol damarları kullanılarak
işleme başlanır. Açılan bir
damar yolundan setle kan
aferez cihazına girer, cihaz
kök hücreleri ayrıştırır, özel
bir torbada toplar, kanın geri
kalan hücreleri diğer koldan
açılan bir damar yolu ile
vericiye geri döner. Bu işlem
yeterli kök hücre toplanıncaya
kadar devridaim şeklinde 3-4
saat devam eder. Toplanan
ürün yaklaşık 200-400 ml’dir.
Elde edilen kök hücre ürünü
beklenmeksizin uygun
taşıma kaplarında naklin
yapılacağı merkeze bu konuda
deneyimli bir kurye tarafından
ulaştırılarak kök hücre nakli
gerçekleştirilir. Kök hücre
toplama işleminden sonra
verici bir süre dinlendikten
sonra aynı gün evine dönebilir.
Bağış konusunda çeşitli yanlış
kanaat ve önyargılar mevcut.
Gönüllü kök hücre bağışı
yapmanın vericiye herhangi bir
yan etkisi veya zararı var mıdır?
Gönüllü kök hücre bağışçılarının
bağış yapmasına engel bir sağlık
sorunlarının olmaması gerekir.
Bu yönden bağış yapmadan önce
detaylı muayeneleri ve tetkikleri
yapılarak tam sağlıklı oldukları
gösterildikten sonra bağışçı
olarak kabul edilirler. Kök hücre
bağışı yapmaya engel bir sağlık
durumunun varlığı saptanır ise
kesinlikle bağışçı olarak kabul
edilmezler. Öncelik her şeyden önce
vericinin sağlığının korunmasıdır.
Bu nedenle gönüllü kök hücre bağışı
yapmanın vericiye sağlık açısından
önemli bir yan etki yapma, zarar
verme olasılığı son derece düşüktür.
Büyüme faktörü uygulama ve kök
hücre aferezi sırasında vericilerin bir
kısmında genellikle kolayca kontrol
altına alınabilen, geçici yan etkiler
gelişebilir. Halsizlik, kemik-kas
ağrıları, hafif ateş, işlem sırasında
hafif kan basıncı değişimleri vb. gibi
yan etkiler gelişebilir; bu süreçte
yakın kontrol altında olacakları için
genellikle küçük müdahaleler ile
18-55 yaş arası kronik bir hastalığı olmayan, kan
verme yeterliliğine sahip tüm sağlıklı bireyler kök
hücre bağışçısı olabilir.