kontrol bozukluklukları altında yer almıştır. Neyse ki 2012
yılında yayınlanan DSM5’te kumar bağımlılığı ilk kez bağım-
lılıklar kategorisinde değerlendirilmiştir. Bu dramatik gecik-
menin en önemli sebebi ise kumar bağımlılığının herhangi
bir kimyasal bağımlılık gibi günlük hayatta bariz bir işaretle
kişi üzerinde genellikle görülmemesidir. Kumar bağımlısında
diğer kimyasal bağımlılıklardan farklı olarak sosyal hayatta
ne bedende ne bilinçte ne de davranışta dışarıdan birinin far-
kedebileceği bir değişimolur. Dolayısıyla saklaması kolaydır
ve bu nedenle kumar bağımlılığına “saklı bağımlılık” da denir.
Böyle olduğu için ilerlemesi ve oyundan bağımlılığa dönüş-
mesi de kolay olur.
Kumar sorunu yaşayan bireyler genel olarak iki kategoriye
ayrılırlar:
1.
Problemli kumar oynayanlar
2.
Patolojik kumar oynayanlar
Her ne kadar literatürde birbirleri yerine kullanıyor olsa-
lar da temelde bazı farklılıkları söz konusudur. Ancak her
ikisinde de kumar oynamada kontrolün kaybolması, aile
ve iş hayatında kumar sebepli sorunlar yaşama, hırsız-
lık, kumarda kaybettiğinin peşine düşme gibi özellikler
ortaktır.
Patolojik kumar oynama ile problemli kumar oynama ara-
sındaki fark ise tamamen tanısal ayrım ile ilgilidir. Şöyle ki;
kumar davranışının psikiyatrik hastalıklar tanı kitabı olan
DSM-4’teki kumarla ilgili on tanısal kriterden beşini karşı-
laması halinde patolojik kumar oynama, üçünü karşılaması
halinde problemli kumar oynama olarak adlandırılır. Söz
konusu on kriter şunlardır:
∆
Zihin meşguliyeti:
Kişinin aklında sürekli kumar oynama
davranışlarının olması.
∆
Tolerans:
Kişinin istediği heyecanı sağlayabilmek için
giderek artan miktarlarda parayla kumar oynaması.
∆
Geri çekilme belirtileri:
Kumar oynamayı azaltma ya da
bırakma girişimlerinde bulunurken huzursuzluk ya da
irritabilite duyumsaması.
∆
Kaçış:
Kişinin sorunlarından kaçması veya kendisini
rahatsız edici duygulardan uzaklaşması için kumar
oynaması.
∆
Peşine düşme:
Kişinin para kaybettikten sonra kaybet-
tiklerini kazanmak için tekrar kumar oynaması.
∆
Yalan söyleme:
Kişinin kumar alışkanlığının seviyesini
gizlemek için aile bireylerine, danışmana ve diğer kişilere
yalan söylemesi.
∆
Yasa dışı eylemler:
Kişinin kumar alışkanlığını finanse
edebilmesi için yasal olmayan işlere girişmesi.
∆
Zarar görmüş önemli ilişkiler:
Kişinin kumar oynama
davranışı yüzünden ilişkilerini, mesleğini ve eğitimsel
olanaklarını tehlikeye atması veya kaybetmesi.
∆
Bailout:
Kişinin kumar sonucunda yaşadığı mali sıkıntı-
lardan kurtulması için çevresindekilere güvenmesi.
∆
Kontrol kaybı:
Kişinin kumar alışkanlığını kaybetmesi
kontrol edebilmesi yada kesebilmesi için tekrar eden
başarısız denemelerde bulunması.
Kumar Bağımlılığının Etiyolojisi
Kumar bağımlılığını bilişle, genetikle, öğrenme vs. farklı boyut-
larda açıklamaya çalışan çok sayıdamodel var olsa bile gelinen
noktada kumar bağımlılığının çok boyutlu ve oldukça karmaşık
bir yapısı olduğu ve dolayısıyla da tek birmodelin kumar ba-
ğımlılığını açıklayamayacağı kabul edilmiştir. Bu nedenle kumar
bağımlılığını biyopsikososyal yaklaşımüzerinden açıklamak
en doğru açıklama olarak gözükmektedir. Buna göre genetik
yatkınlık, yüksek düzeyde depresyon ya da kaygı bozukluğu,
dürtüsel ya da antisosyal kişilik yapısı, düşük özgüven, geçmiş
zayıf sosyal destek ya da aile ihmali ve istismarı hikayesi kumar
bağımlılığının başlamasında ya da devametmesinde etkilidir.
Yine erken yaşta kumar oynamaya başlama, erkek olma,
aile ya da arkadaştanmodelleme, problemlerle yetersiz başa
çıkma becerisi, var olan bir duygu durumbozukluğu, başka bir
bağımlılık kumar bağımlılığı anlamında risk faktörleridir. Travma
ve kumar bağımlılığı arasındaki özellikle son yıllarda yapılan ça-
lışmalar ciddi bir ilişkinin var olduğunu göstermektedir. Özellikle
travmamağduru kadınlarda kumar bağımlılığı erkeklere oranla
ciddi anlamda daha yüksek olarak bulunmuştur.
Kumar Bağımlılığında Seviyeler ve Aşamalar
Kumar oynama hiçten bağımlılığa doğru giden ve sıfırdan
dörde kadar derecelendirilen 4 seviyede değerlendirilir.
Buna göre;
0 seviyesi hayatında hiç kumar oynamayanları isimlendir-
mek için kullanılır.
1. seviye;
sosyal ya da boş vakit oynayıcılarına karşı-
lık gelir. Kumar oynayanların çok büyük bir bölümü bu
seviyededir ve bu oynama hayatta herhangi bir problem
oluşturmamaktadır
2. seviye;
kumar oynamaya bağlı bazı problemler ya-
şamaya başlayan kumar oynacılarına karşılık gelir. Bu
seviyedekiler için riskli kumar oynama, problemli kumar
oynama tanımları da kullanılır.
3. seviye;
kumar oynamaya bağlı ciddi sorunlar yaşa-
maya başlayan kumar oynayıcılarına karşılık gelir. Bu
seviyedekiler genelde DSM’deki patolojik kumar tanı
kriterlerini karşılarlar.
DOSYA
yesilay.org.tr
22
YEŞiLAY
•
AĞUSTOS 2014
