13 / 84
çok sayıda arkadaşı olan gençlerin
bağımlılık davranışına yönelme
konusunda daha fazla risk altında
olduğunu gösteriyor” diyor. Bu
riskin gençlerin birbirine model
olması, tedarikçilik etmesi ya
da teşvik edici olması nedeniyle
daha da büyüyebileceğine dikkat
çeken Dinçer, “Özellikle sigara
kullanımında akran baskısının
güçlü tetikleyicilerden biri olduğu
biliniyor. Öte yandan akran
baskısı kimi zaman koruyucu bir
faktör olarak da ortaya çıkabilir.
Örneğin arkadaşları aktif kullanıcı
olmayan ya da alkol, sigara ve
madde kullanımının karşısında
olan gençler, onların yardımıyla
bağımlılıkla daha etkili şekilde
mücadele edebilir.” dedi.
AİLE BAĞLARI AKRAN
BASKISINA KARŞI KORUYOR
Dinçer’e göre çocuğuyla yakın ve
güçlü ilişki içinde olan ve onun
gündelik yaşamından haberdar
olan ebeveynler akran baskısının
ipuçlarını yakalama konusunda
avantajlı: “Çünkü çocuk ve
gençlerde gözle görülür birtakım
davranışsal değişimler olur.
Çeşitli olumsuz alışkanlıklara
uyum sağlamaya çabalayabilir,
bu doğrultuda bazı yaşam tarzı
değişiklikleri yapabilir, eskiden
sahip olmadıkları ancak yakın
zamanlarda edinmeye başladıkları
yeni düşünce biçimlerine
kanalize olabilirler. Özellikle
belli bir grupla birlikteyken
farklı davranmaya ve pek de
hoş olmayan şeyler denemeye
yönelebilir, hatta yapmak
istemedikleri şeyleri yapabilirler.
Onlarla aynı şekilde hareket
etmezlerse kendilerini o gruba
ait değilmiş gibi hissedebilir ve
bu doğrultuda daha somurtkan,
depresif, kaygılı ve içe dönük bir
ruh haline bürünebilirler. Benzer
şekilde daha sinirli olabilir, daha
sorumsuz davranabilirler. Sosyal
medyada, telefonda, bilgisayarda
vb. daha fazla zaman geçirmeye
yönelebilirler. Bu bağlamda
ailelerinden uzaklaşabilir ya da
eskiden yaptıkları, kendilerine
keyif veren faaliyetleri
bırakabilirler. Daha önce
saygıyla yaklaştıkları durumlar
karşısında saygısız ve hoşgörüsüz
davranmaya başlayabilirler.
Okul performanslarında düşüş
görülebilir. Bahsi geçen belirtiler
pek çok farklı duygusal ve sosyal
zorluk karşısında ortaya çıkabilir.
Bunların akran baskısından
kaynaklanıp kaynaklanmadığı
ancak ebeveyn ve çocuk
arasındaki açık iletişim yoluyla
anlaşılabilir.”
AKRAN BASKISI POZİTİF
VEYA NEGATİF OLABİLİR
Dinçer akran baskısının çocuk
ve gençlerin duygusal ve sosyal
gelişim sürecinde hem pozitif
hem de negatif yönleriyle
varlık gösterebileceğinin altını
çiziyor: “Kişiyi yanlışa olduğu
kadar doğruya da güdüleyebilir.
Örneğin akranları, bir genci
okuldan kaçma, sigara içme,
ehliyetsiz araç kullanma ya da
hız yapma gibi riskli kararlar
almaya teşvik edebileceği gibi
kendindeki negatif yönleri
budamaya ve bunların yerine
yeni pozitif yönler (etik değerler
geliştirme ya da sorumluluk
alma gibi özellikler) eklemeye ya
da performansını yükseltmeye
de güdüleyebilir. Bu tür pozitif
akran baskısının örneklerini
sınıf içi grup çalışmalarında
gözlemlemek mümkün.
Performansa dayalı bir takım
çalışması için akademik
başarısı düşük ve yüksek olan
çocuklar yan yana getirildiğinde,
akademik başarısı düşük olan
çocukların performanslarında
artış yaşandığı gözlenebilir.
Dolayısıyla terimin içinde
geçen ‘baskı’ sözcüğü, daima
olumsuz anlam ifade etmez.
Pedagojik açıdan etkili şekilde
kullanıldığında çocuk ya da
gencin pozitif yönde gelişiminde
itici güç haline gelebilir.”
Pozitif akran baskısının örneklerini sınıf içi
grup çalışmalarında gözlemlemek mümkün.
Performansa dayalı bir takım çalışması için
akademik başarısı düşük ve yüksek olan çocuklar
yan yana getirildiğinde, akademik başarısı düşük
olan çocukların performanslarında artış yaşandığı gözlenebilir.
“Baskının başlangıç
evresinin ilkokul yıllarına
rastladığı tahmin edilse
de daha erken yaşlarda
da ortaya çıkabilir.
Yalnızca okulda değil, yaz
kamplarında, sanat ya da
spor gruplarında, yani
çocuk ve gençlerin
etkileşim içinde olduğu
her yerde oluşabilir.”
EYLÜL 2019 13