sorunlarla baş etmenin yanlış bir yöntemidir. Sorunları
çözmede bağımlılık yapıcı maddenin herhangi bir yardımı
olmaz. Bağımlılık yapıcı madde kullanan kişi kısa bir süreli-
ğine kaygılarını ve sorunlarını unutabilir. Ama sorunlar hâlâ
çözülmemiştir. Dahası, bağımlılık yapıcı madde kullanmak
başka sorunlara da yol açar. Çünkü bağımlılık yapıcı madde-
ler istenmeyen güçlü etkilere sahiptir. Ayrıca kullanıldıkları
zaman kimi hukuki sonuçlara da yol açarlar.
Beyin ve Madde Bağımlılığı
Bağımlılık yapıcı maddeler ergen beynini yetişkin beynine
göre çok daha fazla etkilemektedir. Çünkü ergen beyni
hâlâ gelişmektedir ve her alanı henüz işlevsel değildir.
Araştırmalar bağımlılık yapıcı maddelerin gelişmekte olan
beyne verdiği zararın kısa süreli değil, kalıcı olabileceğini
göstermektedir. Madde kullanımı sonrası kullanan kişinin
hissettikleri, beynin hangi alanlarına zarar verdiğinin gös-
tergesi olarak değerlendirilebilir. Beynin farklı bölgelerinde
madde kullanımı nedeniyle oluşan olumsuz yönlü değişim-
ler şu şekilde özetlenebilir:
Frontal (Ön) Lobda Ortaya Çıkan Değişimler
Madde kullanıldıktan sonra kullanıcı kendini rahatlamış,
engellerden sıyrılmış hisseder. Kişi için artık kırmızı ve sarı
ışık yoktur, hep yeşil yanıyormuş gibi davranır. Bu durum,
kullanıcının daha rahat konuşmasına, çılgınca ve ölçüsüzce
davranmasına ya da sonrasında pişman olacağı saçma
şeyler yapmasına sebep olur. Kişi madde kullanmaya
devam ettikçe beyin yavaşlar ve konsantrasyon becerileri
durur. Bu durumdaki kişinin doğru kararlar alması, duygu-
larını ve dürtülerini kontrol etmesi zorlaşır.
Hipotalamusta Ortaya Çıkan Değişimler
Bağımlılık yapıcı maddeler, beynin böbreklere suyu em-
mesini söyleyen hormonu üretmesini engeller. Bu, daha
fazla suyun atık olarak kaybedilmesi anlamına gelir. Beyin
için uygun olan suyun azalması kullanıcıyı susuz bırakır. Bu
durum ertesi gün yaşanabilecek baş ve vücut ağrılarının
da sebebidir.
Beyincikte Ortaya Çıkan Değişimler
Bağımlılık yapıcı maddelerin beyincikteki en açık etkisi
dengenin kaybedilmesidir. Kullanıcı ayakta durmakta ya
da yürümekte zorlanır, sık sık düşer. Bu nedenle kullanan
kişilerde yaralanmalar sık görülür.
Temporal (Şakak) Lobda Ortaya Çıkan Değişimler
Bağımlılık yapıcı maddelerin kullanımı sonrasında temporal
lobdaki hipokampus adlı bölge özellikle etkilenir. Bu bölge
hafızamızda yeni anıların şekillenmesine olanak sağlar.
Bağımlılık yapıcı maddeler bu süreçte kısa süreli bellekten
uzun süreli belleğe bilgi aktarımını karıştırır. Dolayısıyla
madde kullanımı sonrası geçici süre hafıza kaybı yaşanır.
Bu durum, ertesi gün kişinin ne yaptığını ya da ne söy-
lediğini hatırlamamasına neden olur. Geçici hafıza kaybı
yaşayacak düzeyde madde kullanmak, genellikle insanın
yapmayacağı şeyleri yapmasına da sebebiyet verir.
Bağımlılık Süreci Nasıl İlerler?
Madde bağımlılığı bir anda gelişen ya da madde kullanılır
kullanılmaz oluşan bir durum değildir. Zaman içerisinde
gelişip gerçekleşen bir süreçtir. Bu sürecin hangi basa-
mağında olunduğunu bilmek uygulanacak tedavi yöntemi
açısından büyük önem taşır.
Sosyal Çevre ve Akran Baskısı
Ergenlik döneminde gençler ailelerinden daha çok arka-
daşları ile vakit geçirirler. Madde kullanım süreci de gencin
sosyal çevresindeki değişimle başlar. Bu süreçte en önemli
faktör bu maddeleri gence getirecek arkadaş çevresidir.
Bir gencin çevresinde madde kullananlar arttıkça onun da
madde kullanma ihtimali artar. Onlarla bir aradayken kendini
önemli hissetmek istemesi ve arkadaş grubu tarafından ka-
bul görmeyi beklemesi gencin madde tekliflerine karşı tavır
almasını zorlaştırır. Kişinin bu maddeleri ve zararlarını bilme-
si çoğu zaman akran baskısının direncini kırmaya yetmez.
Merak ve İlk Deneme
Madde bağımlılığı sürecinde ilk adım merak etme ve de-
neme davranışıdır. Maddenin denenmesine kadar kişide
merakın yanı sıra maddenin etkilerine yönelik korku da
mevcuttur. Merakın korkuyu yenmesi ile kişi “Bir kereden
bir şey olmaz.” diyerek ilk denemeyi gerçekleştirir. Sonu-
cunda kişinin maddeye olan korkusu azalır. Çoğunlukla ilk
defa kullanma, diğer kullanımların da önünü açar. Merak
ve korku aşamasında gencin sigara veya alkol kullanıp
kullanmaması da belirleyici bir faktördür. Zira sigara
kullanan gence “Bu da sigara gibi bir şey!” diyerek diğer
maddelerin teklif edilmesi daha kolaydır. Bu nedenle ba-
ğımlılık sürecinde mücadele edilmesi gereken en önemli
madde sigaradır. Sigara kullanmayanların diğer maddeleri
kullanma ihtimalleri daha düşüktür. Benzer bir durum al-
kol kullanımı için de söz konusudur. Alkol kullanan kişiler,
alkollü oldukları zamanlarda isabetli kararlar veremezler
ve bu esnada kendilerine yapılan madde tekliflerine daha
kolay “Evet!” derler.
Alışma ve Bağımlı Olmaya Doğru İlerleme
Kişi her deneme ile birlikte bir daha denemeyeceğine dair
kendine söz verir. Ancak arkadaş ortamında yapılan tek-
DOSYA
yesilay.org.tr
22
YESiLAY
•
HAZiRAN
2014
