Yasadışı Psikoaktif Maddelere olan Talebi
Azaltacak Müdahaleler
Yasadışı psikoaktif maddelere yönelik talebi azaltmak
için kullanılmakta olan stratejiler; henüz bu maddeleri
kullanmaya başlamamış olan veya bunları ara sıra
kullanan kişilere yönelik birincil önleme programları,
psikoaktif maddeleri zararlı veya tehlikeli bir şekilde
kullanmaya başlamış kişilere yönelik ikincil önleme
programları ve daha yoğun kullanım gösteren kişile-
re, daha büyük risk altında olan kişilere ve bağımlılık
ve diğer ilişkili sonuçları halihazırda yaşayan kişilere
yönelik tedavi hizmetleri için geliştirilmiştir.
Birincil önleme, uyuşturucu kullanımını önlemeye
veya uyuşturucu kullanımına başlamayı ertelemeye,
uyuşturucu maddeye karşı direnç becerilerini öğret-
meye ve madde kullanımının önlenmesi amacıyla aile
birimlerini güçlendirmeye çalışmaktadır. Randomize
(rastgele seçilen) kontrol edilmiş deneylerin siste-
matik incelemeleri bilgi ve farkındalık odaklı müda-
halelerin genellikle yasadışı uyuşturucu kullanımının
önlenmesinde etkisiz olduğunu göstermektedir. Kitle
iletişim araçları yaklaşımları için de benzer bulgular
bildirilmiştir. Birkaç çalışmadan elde edilen bulgular
bazı aile odaklı müdahalelerin ve sınıf müdahalelerin
uyuşturucu ve alkol kullanımını azaltabildiğini göster-
mektedir. Bu müdahaleler toplum yanlısı davranış ve
sosyal becerileri geliştirmek üzere tasarlanmıştır.
İkincil önleme, öncelikle standartlaştırılmış anketler
yoluyla risk altındaki madde kullanıcılarının erken
tanımlanması yoluyla, maddenin bir kere başlandık-
tan sonra kötüye kullanımının ilerlemesini önlemeyi
amaçlayan programlardan oluşmuştur. Baskın olan
yaklaşım izleme, kısa müdahale ve tedaviye sevk
etmedir. Randomize olarak kontrol edilen deneyler
acil olmayan durumlarda kokain, eroin ve amfetamin
kullanıcıları arasında kısa müdahalenin etkinliğini araş-
tıran çalışmalarda olumlu sonuçlar göstermiştir.
Tehlikeli madde içeren uyuşturucu kullananları he-
defleyen kısa müdahalelerin aksine madde bağım-
lılığı olan kişilere yönelik tedavi programlarının çoğu,
danışmanlık, psikoterapi, farmakolojik ajan veya akran
desteğinin kullanımı yoluyla uzak durmayı destek-
leyerek maddeyle ilişkili zararı azaltmaya çalışmak-
tadır. Öncellikle eroin ve başka opioidleri kullananlara
odaklanan müdahaleler sistematik olarak değerlen-
dirilen programlar arasındadır. Opioid ikame tedavisi
ile, enjekte edilen uyuşturucu kullanımını, aşırı dozdan
ölümü ve HIV enfeksiyonunu azalttığı ve aynı zaman-
da suç oranını düşürdüğü tespit edilmiştir. Kokain,
metamfetamin, halüsinojen, benzopdiazefin ve kulüp
uyuşturucularını kullananlara yönelik psikososyal
müdahaleler de etkinliğinin kanıtı olmuştur.
Özel tedavi usullerine ek olarak, sağlık hizmetleri ve
sosyal hizmetlerin türünü, miktarını ve organizasyo-
nunu etkileyen politikalar da hizmet sisteminin genel
etkinliğinde önemli bir rol oynamaktadır. Hizmetler
daha bulunabilir, erişilebilir ve koordine olduklarında
uyuşturucuyla ilgili zararın nüfus oranlarını düşürme-
de etkili olmaları da kaçınılmaz olacaktır.
Zararı Azaltma Stratejileri
Zarar azaltma, kişinin uyuşturucu kullanımını bırakması
şart olmaksızın psikoaktifmadde kullanımının sağlıkla il-
gili, sosyal ve ekonomik sonuçlarının azaltılmasını kapsar.
Zarar azaltma, önleme veya tedavi ile çelişmeyip aksine
bunların tamamlayıcısıdır. Uyuşturucu kullanımıyla
ilgili zararlara ek olarak zarar azaltma stratejileri aynı
zamanda yüksek risk içeren durumlaramaruz kalma gibi
uyuşturucu edinimiyle ilgili zararları da azaltabilir.
Tedarik Kontrolü ve Hukuki Yaptırım
Çoğuülkede, yasadışı psikoaktifmaddekullanımınınön-
lenmesineyönelikkaynaklarınçoğuyasadışı uyuşturucu
maddelerin tedariğini kontrol edenfinansmanmüdahale-
lerineyatırılmaktadır. Bustratejiler, psikoaktifmaddelerin
üretimini, dağıtımını vesatışını kontrol etmearayışında
ikencezai yaptırımlar uyuşturucumaddesatıcılarınınve
kullanıcılarınıncezalandırılmasıyla ilgilenmektedir.
Kanıtlar, fiyatların yüksek tutulması bakımından
tedarik kontrolünün etkinliği hakkında beş geniş
kapsamlı sonucu desteklemektedir. Birincisi, fiyatları
yüksek tutacak yaptırım yeterli olduğunda uyuşturu-
cu maddeye başlama ve uyuşturucu madde kullanımı
ve hatta sorunlu uyuşturucu madde kullanıcıları fiyat
değişikliklerine cevap vermektedir. İkincisi, hukuka
aykırılıkla yaptırım bir araya geldiğinde yasadışı uyuş-
turucu maddeler üretim ve dağıtımmaliyetlerine göre
gelişmiş ülkelerde perakende satışta çok daha pahalı
hale gelmektedir. Üçüncüsü, yerleşik piyasalarda,
agresif yaptırım, fiyatı arttırmanın çok pahalı bir yolu-
dur. Dördüncüsü, kaynak ülkelerde alternatif geliştir-
DOSYA
Aile odaklı müdahaleler uyuşturucu ve alkol kulla-
nımını azaltmaktadır. Bumüdahaleler toplum yanlısı
davranış ve sosyal becerileri geliştirmeyi hedeflemek-
tedir.
yesilay.org.tr
22
YEŞiLAY
•
KASIM 2014
