45 / 84
PIAGET YAŞIN ÖNEMİNİ
VURGULUYOR
Ahlak gelişimi alanında
literatürde yer alan bilgilerin
çoğunlukla Piaget ve Kolhberg’in
kuramlarına dayandığına vurgu
yapan Şaziye Senem Başgül
sözlerini şöyle sürdürüyor:
“Piaget, yaşın önemine vurgu
yapıyor. Bu kurama göre; 12
yaş değer eğitimi ile 12 yaş
üstü aynı olamaz. Çünkü 6-12
yaş çocuk için çok somut bir
dönemdir. Kurallar çok net ve
somut verilmelidir. Bunlara
uymayanlar cezalandırılır. Küçük
çocuk asla nedenle ilgilenmez.
Eğitimde çok detaya girilmez,
sadece yanlış veya doğru öğretilir.
Bu yaş çocuklar davranışın
gerisindeki nedeni irdelemez.
İrdeleme 12 yaşından sonra
başlar. Bu dönemde soyut kavram
geliştiğinden nedenler üzerinden
gidilir. Daha soyut kavramlar;
affetme, empati kurma gibi
değerler de 12 yaşından sonra
oturur. Değer zaten soyut bir
şeydir. Çocuk 12 yaşından sonra
‘Neden yanlış?’ı anlamaya başlar.
Bu yaştan sonra akran grupları
da devreye girdiğinden, grup ve
toplumun ahlaki yapısı da işin
içine girer. Ayrıca kurallar ihlal
edildiğinde ceza otomatik olarak
verilmez. Kuralları ihlal edenlerin
niyeti ve içinde bulunduğu
durum da dikkate alınır.”
AHLAKTA ALTI AŞAMA
Şaziye Senem Başgül, Kohlberg’e
göre ahlakın altı aşaması
olduğunu söylüyor. Başgül,
“Çocuk ve yetişkinlerin belirli
durumlarda davranışlarını
yöneten kuralları nasıl
yorumladıklarını inceleyen
Kohlberg’ün kuramının birinci
aşamasında, çocuğun kuralların
doğruluğuna inandığı için
değil de ceza alacağı için kurala
uyması hakim. İkinci aşamada
diğer insanların da ihtiyaçlarının
farkındalar ancak birinci planda
kendileri var. Üçüncü aşamada, iyi
davranış başkalarına yardım etme
+RQ^HI XSTPYQWEP EHEPIXMR WEĴPEREQEQEWØ
KIPMV HEĴØPØQØRHEOM IĽMXWM^PMO KZIRWM^ SVXEQ
H^IRWM^PMO EVXER ĽILMV RJYWY K}pPIV RIHIRM]PI
XQ HIĴIVPIV EĴØV FEWOØ EPXØRHE &}]PIWM FMV
SVXEQHE HIĴIVPIVM OSVYQEO pSO ^SV
Ċ ZBĆ BMU TPNVU EÚOFN
PMNBTOB SBĈNFO LJUBQ
PLVUVMBSBL GJMN J[MFOFSFL
TOG JÎJOEF ESBNB HSVCVZMB
PZVO LVSBSBL BSLBEBĆOO
IBLLO HÚ[FUNFL TSB
CFLMFNFL BSLBEBĆOB
TBZH EVZNBL ÚĈSFUJMFCJMJS Ċ
ya da onları mutlu etme olarak
kabul ediliyor. Akran grupları
ile ilişki önemli. Dördüncü
aşama ise doğru davranış,
otoriteye ve sosyal düzene
uygun olarak kişinin görevini
yerine getirmesi. Beşinci aşama;
kanunların demokratik olarak
değiştirilebileceği, yani kuralların
sorgulanabilir oluşu. Altıncı ve
son aşama ise adaletin yasanın
üzerinde olduğu en ileri aşama
olarak kabul ediliyor.”
12 YAŞ ALTI FARKLI, ÜSTÜ
FARKLI
Şaziye Senem Başgül, değerler
eğitiminin amacının çocuklara
sayısız bilginin yanı sıra
toplumda bir birey olabilmeyi,
yaşantının içerisinde sosyal
sorumlulukların varlığını,
farklılıklara saygılı olunmasını
öğretmek, hoşgörü, vefa, sevgi,
saygı gibi davranış ve duyguları
kazandırmak olduğunu söylüyor.
12 yaş altı çocuklara hoşgörülü,
adaletli, ahlaklı olmanın
didaktik olarak; ‘doğru davranış
budur, yanlış davranış budur’
şeklinde öğretilebileceğini
vurgulayan Başgül şöyle devam
ediyor: “12 yaş altı somut
dönem olmasına rağmen kitap
okutularak, film izlenerek, sınıf
içinde drama grubuyla oyun
kurarak arkadaşının hakkını
gözetmek, ona saygı duymak,
sıra beklemek öğretilebilir. Ya
da bu yaşta, ‘Hadi bakalım,
bu durumda arkadaşın ne
düşünüyor’u konuşmak
mümkün. Ama ergenlik
döneminde eğitimlerde özellikle
canlandırma, bir konuyu masaya
yatırıp üzerinde tartışma, örnek
olay anlatma, o konuyla ilgili
video izleme, ortak kitap okuyup
onunla ilgili konuşma şeklinde
değerler eğitimi olmalı.”
KASIM 2019 45