25 / 84
becerileri de etkilenir. Örneğin;
zekâsı normalden geri olan bir
bireyin, bu geriliği oranında
problem çözme becerisi,
duygu ve dürtülerini kontrol
edebilmesi azalır. Empati
becerisi ve sosyal becerisi
doğuştan yetersiz olan biri,
kişisel ilişkilerini düzenlemede
güçlük yaşar. Bir ruhsal bozukluk
olan dikkat eksikliği veya
hiperaktivite bozukluğu olan
kişilerin, yürütücü işlevleri de
etkilenir ve dikkat becerileri
zayıflar. Hareketli ve dürtüsel
olabilirler. Bu nedenle de
yaşam becerilerinde zorlanırlar.
Davranış bozukluğu olan kişiler
ilişkilerini kontrol etmede,
toplumsal kurallara uymada,
kendilerinin ve başkalarının
güvenliğini sağlamada güçlük
yaşar. Dürtü kontrol sorunu olan
kişiler ise sabır göstermede, öfke
kontrolü sağlamada zorlanırlar.
Peki ya çevresel faktörler?
Çevresel faktörler, daha kontrol
edilebilir ve değiştirilebilir
olanlardır. Bilimsel çalışmalar bu
faktörlerin epigenetik (çevresel
etkenlerle genlerde değişim)
değişime neden olduğunu
göstermiştir. Örneğin; beyin
fonksiyonları sosyal iletişim
açısından yetersiz olarak
dünyaya gelmiş bir çocuk,
güzel bir ortamda yetişir ve
iyi eğitim alırsa bu sorunla
baş edebilmeyi öğrenebilir. Ya
da tam tersi; sosyal iletişim
açısından sorunu olmayan bir
çocuk, erken dönem anne-
baba ilgisinden mahrum kalır,
tüm gün televizyon karşısında
bırakılırsa, iletişim sorunları
yaşayabilir. Yani, özellikle erken
yaşlarda çocuklara verilecek
sevgi ve sağlıklı iletişim fırsatı,
onların olumlu yaşam becerileri
edinmesini sağlayacaktır.
Anne-babaların çocukların
kendi kendine yetebilme
becerilerini desteklemesi çok
önemlidir. Yemek yiyebilen
çocuğu yedirmek, giyinebilen
çocuğu giydirmek, kendi
kendine uyuyabilen çocuğu
uyutmak, yaşadığı problemleri
sürekli onun yerine çözmek
ve deneyim yaşamasına fırsat
vermemek, onun büyümesine
izin vermemektir. Bu durumda
çocuk biyolojik olarak yetkin
olsa da yeterli yaşam becerileri
geliştiremez.
BİLİNÇLİ OLMAK VE
YETKİN KİŞİLERDEN GÖRÜŞ
ALMAK ŞART
Yaşam becerilerinin yeterince
edinilememesi ne gibi sonuçlar
doğurur?
Yaşam becerilerini yeterince
edinemeyen kişiler; huzursuzluk,
öfke kontrolü, kendini
sakinleştirememe, yoğun stres
ve bununla baş edememe
gibi sorunlar yaşar. Ayrıca
ilişkilerde sorun, başarısızlık,
yetersizlik duygusu, özgüven
azlığı, depresif duygulanım,
kaygı gibi yaşama ve insana dair
sıkıntılar yaşanması da kuvvetle
muhtemel.
Yaşam becerilerini olumsuz
etkileyen biyolojik faktörler
neler?
Hiperaktivite bozukluğu
(DEHB), otizm, dürtü kontrol
bozuklukları ve davranım
bozukluğu gibi durumlar,
yaşam becerilerini olumsuz
etkileyen biyolojik faktörlere
örnek olarak gösterilebilir.
Özellikle hiperaktivite
Sınırkoymak,
çocuğunve
gencingüvenlik
çemberi
içerisinde
eğitimineimkân
verenalanın
açılmasıdır.Bu;
sürekliyasak
koymak,herşeye
‘Hayır’demek
anlamınagelmez.
Doç. Dr. Şaziye
Senem Başgül
Fotoğraf: Deniz DOĞAN
MART 2018 25