Bağımlılıkları önleyici bir tedbir:
Çocuklarda “Hayır”
deme becerisi
‘Hayır’ sözcüğünün kullanılması negatif bir yaklaşımdeğildir;
bir yaşam tarzıdır.
Çocuklarda “Hayır” deme becerisi doğal
olarak 2 yaş döneminde kendisini belli eder.
Bu dönem gelişimsel bir süreçtir ve bazı
hususlara dikkat edilerek atlatılmaya çalışılmalı-
dır. Bu yaşta çocuklar benliklerini ortaya koymaya
başlarlar. Aslında kendilerinin farkına varırlar ve
kendilerini dünyanın merkezinde olarak görür-
ler. Bu sürecin sağlıklı ve olması gerektiği şekilde
geçirilmesi önemlidir. Her şey kararında ve denge
içinde olmalıdır. Çocukların benlikleri ne çok ezil-
meli, ne de her istekleri yerine getirilmelidir. Her iki
uç aşırı şekilde yaşanırsa ilişkilerde sorunlar yaşa-
nabilir ve iletişim güçleşir. Çocuklar bu dönemde
isteklerinin mutlaka olması gerektiği çalışmaları
yaparlar. Yetişkinle inatlaşma tarzında ilişki içine
girerler. Sonuna kadar diretirler ve en çok ağlama,
bağırma, çığlık atma davranışı gösterirler. Hatta
bunun ötesine geçerek, ağlamaktan katılabilirler ve
kendilerini yerlere atabilirler. ‘’Hayır’’ sözcüğü bu
yaşta en çok duyulan iletişim ifadesidir.
Daha sonraki yaşlarda çocukların muhake-
me etme becerisi gelişir ve çevresinde birilerinin
de hakları ve istekleri olduğunun farkına varır,
benmerkezcilik dönemi biter. Anaokulu döneminde
kurallar ve alışkanlıkların yerleştirilmeye çalışılır.
Bu dönemde özgüven geliştirilmesi ve çocuğun
kendini rahat ifade edebilmesi üzerinde dikkatle
durulması gerekmektedir.
Baskıcı tutumdan uzak durulmalı
Çocuğa kuralları öğretirken ve alışkanlıkları yer-
leştirirken baskılayıcı tutumlardan uzak durulmalı
ve aile içinde çatışmalardan mümkün olduğunca
kaçınılmalıdır. Çocuklar, pozitif özellikleri üzerinde
durularak eğitilmeli, olumsuz davranışları, bazen
görmezden gelinerek, bazen oyunlarda, öykülerde
örnekleyerek hissettirilmelidir.
Ödül-ceza uygulamalarında dikkatle olun-
malıdır. Ödül, en küçük olumlu bir davranışta
abartılmamalı, çocuk sürekli ödül beklentisi içinde
olmamalıdır. Ödül sık verilirse önemsizleşir ve
etkisini kaybeder, ebeveyn de beklediği sonucu
alamaz. Bazen de en küçük olumlu davranışı da
desteklemek ve ödüllendirmek gerekebilir; ancak,
bu durum uzun süreli olmamalıdır. Ceza, olabildi-
ğince kullanılmamalı ve ceza gerektirecek ortam ya
da durumun oluşmasının önüne geçilmelidir. Yaş
ve gelişim seviyesine dikkat edilmeli, ödül ve ceza
orantılı olmalı, geciktirilmemelidir.
‘Hayır’ sözcüğünün kullanılması, çocukta hep
negatif yaklaşımlara yakınlık olarak değerlendiril-
memeli; çocuk bunu yaşam tarzı haline getirmeme-
lidir. Ancak, kime, nasıl, hangi bilinçle kullanılması
gerektiğini de bilmesi gerekir.
Ayırt edicilik, burada dikkatle kullanılmalıdır.
Çocuk, küçük yaşlardan itibaren kendisine zarar
Kapak
Öznur Simav
Pedagog-Aile Danışmanı
10
