Medya etiği kavramı 16-17.yüzyıllardan günümüze
kadar tartışılagelen bir kavram. Tartışmalar gazetenin
ortaya çıkışında iki temel dinamik olan siyaset ile eko-
nominin gölgesinde ve bu iki dinamiğin dönemsel baskın
özelliklerine göre farklı boyutlar kazanarak devam
ediyor. Teorik olarakmedya etiğine dair hemen herkesin
üzerinde uzlaştığı bir takım ilkeler ortaya çıkmış olsa
da bu ilkelerin eksiksiz bir uygulamasına şimdiye kadar
rastlanmadı. Son tahlildemedya kuruluşlarının her biri
birer ticari işletme. Bu durumdamedya etiği, med-
ya sahiplerinin çıkarlarıyla sınırlı. Dolayısıyla kıymeti
kendindenmenkul bir medya gücünden bahsetmek
imkânsız. Bir güç var, doğru ama bu güç sahiplerin gücü.
Medya ise ağırlıklı olarak ekonomik çıkarlara hizmet
eden herhangi bir aletten başka bir şey değil. Aslında
başka sektörlerde faaliyet gösterenmedya sahiplerinin
demirbaş listesinde yer alanmaddelerden biri sadece.
Yeni medya, eski sahip
Mevcut medya sisteminin işleyişinden dolayı eksik-
siz uygulanabilir bir ‘medya etiği’nden bahsetmemiz
imkânsızken ve biz bunu kabullenmeye başlamışken
şimdi bir de ‘yeni medya’ diye kavramduyar olduk. Yeni
medya nedir ve bir etiği var mıdır?
Farklı iletişimbiçimlerinin vemedya formatlarında
kodlanmış içeriklerin aynı iletişimaltyapısı ile üretilmesi
ve sunulması. Tek ekranda, aynı andametin, fotoğ-
raf, video, ses dosya formatlarına ulaşabilmek. İçerik
üretmek kolay ve ucuz. Etkileşimli internet siteleri,
bloglar, wikiler, müzik/video platformları, sosyal ağlar,
mikrobloglar... Bunların her birinin toplamı ve uygulama
teknikleri/biçimleri ‘yeni medya’yı meydana getiriyor.
Ve aslında yeni medya kavramı bir formülasyon. Yani
“eski usul (konvansiyonel) medya bir tarafta, yeni
medya diğer tarafta” değil. Hatta yeni medya araçlarını
en verimli şekildemevcut medya kuruluşları kullanıyor-
lar. Medya profesyonellerinin konvansiyonel medyadan
koparak oluşturdukları bağımsız yeni medya projeleri
de onları aslında eskisiyle yenisiyle ‘tek’ olanmedyaya
dâhil ediyor. Bu durumda bağımsız, farklı bir ‘yeni med-
ya etiği’nden söz etmek anlamsız. Teknolojik yenilikler
yeni istismar yollarına kapı aralasa, bazı yanlışların daha
ustalıklı ve hızlıca yapılmasını sağlasa da temel anlayış-
ta değişen bir şey yok. Nitekimmedya kuruluşları ‘yayın
ilkeleri’ne yeni maddeler ekleyerek kendi ‘çözüm’lerini
(!) üretmiş durumdalar.
Yeni medyanın, yeni mensupları: Herkes!
İster ‘konvansiyonel’ ister ‘yeni’ teknolojileri kullansın,
medya kuruluşlarının etik kurallara harfiyen uyarak
yayınlar yap(a)mayacaklarını kabullenmek sıradan
insanlar olarak bizlerin yararına olur. Medyaya sahip
olduğunun ötesinde bir anlamvemisyon yükleme-
mek, neyle karşı karşıya olduğumuzu bilmek, herhangi
bir yaptırımgücümüz olmasa dahi korunaklı bir alan
oluşturmamıza yardım eder. Diğer taraftan ister bir
gazetenin internet sitesinde yer alan haberlere yorum
yapsın, ister kendine saniyeler içinde bir blog açıp
yazılar yazsın, Youtube’da hesap açıp çektiği videoları
yayınlasın, Facebook’ta gruplar kurup paylaşımlar
yapsın, Twitter’da diğer kullanıcılarla tartışmalara gir-
sin, hatta görüntülü/sesli canlı yayınlar yapsın, medya
profesyoneli olmayan ‘sıradan’ insanlar, yani izleyici/
dinleyici/okuyucular yeni medya dünyasında artık
sadece tüketici değil, aynı zamanda üretici de. Bu du-
rumda yeni medyanın yeni mensuplarının, yani bireysel
kullanıcıların uyması gereken etik kurallar yokmu?
Hayır yok! Çünkü etik, felsefi anlamını dışta tutarsak
bir mesleğemensup kişilerin uyması gereken kurallar
bütününü ifade eder. Bu durumda herhangi bir mes-
leğe sahip birinin yeni medya araçlarını kullanarak üre-
timler yapması, paylaşımda bulunması onu omesleğe
dâhil etmez ve dolayısıyla bu durumo kişiyi ‘medya
etiği’ kurallarındanmuaf tutar.
Bilinmek, görünmek, takdir edilmek, alkışlanmak.
Bu temelde insani bir zaaf. Sosyal medya bu zaafı iyi
kullanıyor.
Yeni medya araçları kullanılarak duyuru/
ilan yapılabilir, bir doğruya ya da yanlışa dikkat
çekilebilir, hatta bir ürün pazarlanabilir. Yani
her ne yapılıyorsa kaynağı gerçek dünyada var
olmalıdır.
yesilay.org.tr
37
YESiLAY
•
TEMMUZ 2014
