Sivil Toplumun Etkisi ve Konunun Gündem Yapılması
1996 öncesi dönemde Cumhurbaşkanlığı 1991 yılındaki ilk
yasayı veto ettikten sonra konu üzerinde çalışmalar yapan
doktorlar 1992 yılında tütün ve sağlık konusunda ilk kez bir
sempozyum düzenlediler. 1995 yılı Mayıs ayında 11 kuru-
luşun katılımı ile Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi (SSUK)
kuruldu. SSUK’un başlıca amacı daha önce veto edilmiş olan
yasayı tekrar gündeme taşımak idi.
SSUK’un çalışmaları neticesinde, veto edilmiş olan yasa
tekrar meclis gündemine alındı ve yasa 7 Kasım 1996 günü
mecliste kabul edildi, 26 Kasım 1996 günü de Resmi Gazete-
de yayınlanarak yürürlüğe girdi.
meler sağlanmış ve Türkiye bu alanda DSÖ Avrupa Bölgesi
ve dünya ülkeleri arasında öncü duruma gelmiştir. Türkiye
bu kapsamda tütün kontrolü yasasına sahip olan üçüncü
ülkedir ve toplumu tütün dumanından koruma bakımından 5
alanda önemli gelişme kaydedilmiştir:
✦
Tütün kullanımı ve koruyucu politikaların izlenmesi ve
değerlendirilmesi,
✦
Bütün kapalı mekânları içine alan kapsamlı tütün kulla-
nım yasağı,
✦
Sigara içenlere bırakmaları için destek sağlanması,
✦
Medyada yaygın şekilde tütün karşıtı kampanyalar
yapılması,
✦
Tütün ürünleri üzerindeki vergi yükünün artırılması
Mücadelenin Başarıya Ulaşması
Tütün kontrolü konusunda 1991 yılındaki ilk yasa Cumhur-
başkanı tarafından veto edilmiştir. Bununla birlikte tütün
kontrolü ve tütün dumanından pasif etkilenim konusu 1996
yılında yürürlüğe giren 4207 sayılı yasa ile sağlanmıştır. Bu
Kanun ile ilk kez sağlık ve eğitim kurumlarında, spor ve kül-
türel etkinliklerin yapıldığı yerlerde, toplu taşıma araçlarında
(taksi hizmeti verenler hariç) sigara içilmesi yasaklanmıştır.
Yasa ayrıca tütün ürünlerinin her türlü reklam ve tanıtımı ile
18 yaşından küçüklere sigara satışını da yasaklamış, sigara
paketleri üzerine uyarı yazılarının konması ve bütün tele-
vizyon kanallarına ayda 90 dakika süre ile sigaranın zararları
konusunda yayın yapma zorunluluğu getirmiştir.
Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi’nin 2004 yılında onay-
lanmasından sonra Sağlık Bakanlığı içerisinde tütün kontrolü
ile ilgili bir birim kurulmuş, hükümet ve sivil toplum kuru-
luşlarından 100’den fazla temsilcinin katılımı ile Ulusal Tütün
Kontrol Programı hazırlanmıştır. Bu dönemde 1996 yılındaki
yasada bazı değişiklikler yapılması gündeme gelmiş, hükü-
met ve sivil toplum kuruluşlarının yoğun çabası sonucunda
2008 yılında yasanın kapsamı genişletilmiş, bu şekilde
Türkiye “tam sigarasız” ülke haline gelmiştir.
Yasanın kapsamının 2008 yılında genişletilmesinden sonra
Türkiye’de tütün kontrolü bakımından dikkate değer geliş-
4207 sayılı yasada 2012 yılında yapılan değişiklikle içinde
tütün olmasına bakılmaksızın nargilenin 18 yaşından küçük-
lere satılmasının yasaklanması, marka paylaşımı ve marka
esnetme dâhil olmak üzere tütün ürünlerinin her türlü rek-
lam ve tanıtımının yasaklanması, tütün ürünleri paketlerinin
her iki ana yüzünün en az %65’ini kapsayacak büyüklükte
uyarıcı resimlerin basılması kararlaştırılmış, bu suretle Türki-
ye MPOWER paketinde yer alan 6 stratejinin gereğini yerine
getiren ilk ülke olmuştur.
Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi’nin kabul edilmesinden
5 yıl sonra 2008 yılında DSÖ, Sözleşmede yer alan konuların
etkili şekilde uygulanmasına imkân sağlamak üzere tütün
kontrolü konusunda etkili olduğu kanıtlanmış olan 6 uygula-
mayı içeren bir politika paketi (MPOWER) hazırlamıştır.
1996 Yasası ile aşağıdaki mekânlarda sigara
içilmesi yasaklanmıştır:
Sağlık kuruluşları
Eğitim kuruluşları
Kültür ve spor mekânları
Toplu ulaşım (taksiler hariç)
5 ve daha çok kişinin bulunduğu kamu binaları
Önemli Tarihler
1991 İlk tütün kontrol yasasının veto edilmesi
1996 İlk tütün kontrolü yasasının yürürlüğe girmesi
2004 Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesinin onay-
lanması
2006 Ulusal Tütün Kontrol Programı ve Eylem Planı
hazırlanması
2008 %100 dumansız ortam yaratan yasanın kabul
edilmesi
Mayıs 2008 Yasanın birinci bölümünün uygulamaya
girmesi
Temmuz 2009 Yasanın ikinci bölümünün uygulamaya
girmesi
DOSYA
yesilay.org.tr
34
YESiLAY
•
MAYIS
2014
