Öfke, İçerleme
Alışveriş bağımlılığı, yani kompulsif satın alma davranı-
şı kadınlarda daha yaygın olmakla beraber satın alınan
objeler değişse de erkeklerde de görülür. Tedaviye
gelince; kadınlar çıkış kapısını görür, fakat geçmek ko-
nusunda direnç gösterir, erkekler de kapıyı zor görür,
ama kolay geçerler. İçgüdüselliğini reddeden alışveriş
bağımlıları hem yöneten, kontrol eden hem de kontrol
edilen mağdur kişi rolündedirler. Çoğunlukla başka-
larının yaşam gücüyle ayakta kalırlar ve küçük çaplı
suçlara meyillidirler. Hafızaları, karar verme yetileri
zayıflamıştır.
Alışveriş bağımlılığı süreci de diğer bağımlılıklarda da
olduğu gibi planlama, edinme anı, keyif ve pişmanlık
şeklinde gelişir. Bağımlılarda genellikle siyah beyaz
düşünme, sonuna kadar tüketme davranışı ailede
maddi problemlere, iş hayatında zorluklara ve itibar
kaybına neden olur. Evde bağımlı ebeveynlerin olması,
ebeveynlerin yetişkin görünümlü çocuklar, çocukların
da ebeveyn rolünde olması durumunu yaratır. İnkâr
etme , “ailemin ihtiyaçlarını karşılıyorum” “ihtiyacı
olanlar için yapıyorum” gibi içinde bulunulan durumu
rasyonelize etme yoluna gidilir. Alışveriş bağımlılığının
ileri safhalarında boyun sırt ağrıları, baş ağrısı, dalgın-
lık, unutkanlık ya da alışveriş sırasında çarpıntı, sıcak
basması, uykusuzluk, istenilen şeye ulaşılamadığında
gerginlik, titreme görülebilir.
Alışveriş bağımlılığının ileri safhalarında başkalarının
kaynaklarını kullanma, borçlanma, sadece davranışı
besleyen kişilerle görüşme, düşünmemek için kendini
sürekli meşgul tutma, yoğun intikam duygusu, dep-
resif ruh hali, ortada bir sorun yokmuş gibi davranma,
yüzleştirildiğinde kaçınma, üzerine alınmama, sorunun
artışını izleme, delirme korkusu, zayıf sınırlar, diğerle-
rinin davranışlarına tolerans göstermeme, incitilmeye
müsaade etme, şikayet etme, suçlama, patolojik yalan
söyleme, kendi yerini korumak için kontrol etme çaba-
sı ve karşılanmamış kişisel ihtiyaçlar sıklıkla görülür.
Nedir, ne değildir? Arada bir ipin ucunu kaçırmak-
la alışveriş bağımlılığı arasındaki fark nedir?
Alışveriş bağımlılığı ihtiyacınız olan şeyleri almak ya
da beğendiğiniz pahalı bir şeyin en uygun fiyata nerde
satıldığını araştırmak değildir. Diğer alışveriş davranış-
larından farklı olarak, bağımlı kişiler hayatlarındaki prob-
lemlerden kaçmak için bir yol olarak alışverişi seçerler.
Bayılana kadar alışveriş yapanlar ve kredi kartları-
nın limitlerini zorlayanlarda büyük ihtimalle alışveriş
bağımlılığı vardır. Alışveriş yaparlarsa daha iyi hissede-
ceklerine inanırlar, fakat aksine kompulsif satın alma ve
harcama genellikle bağımlıyı daha da kötü hissettirir.
Alkol bağımlılığı, kumar bağımlılığı ve yeme bağımlılığıyla
benzer özellikler ve davranış örüntüleri sergilerler.
Kompulsif (dürtüsel) alışveriş yapma ya da para har-
cama depresyon, kaygı bozukluğu, birikmiş ve ifade
edilmemiş öfke ya da yalnızlık için dönemsel ve geçici
ve aldatıcı bir rahatlama sağlayabilir. Fakat ne yazık ki
alışveriş yapmak ve para harcamak kişiye, daha çok
sevgi, sağlamlaşmış bir özgüven ve özsaygı kazandıra-
madığı gibi, yaralarımızın sarılmasını, pişmanlıklarımızın
yok olmasını ya da günlük problemlerin çözümlen-
mesi için de her hangi bir destek sağlayamaz. Pahalı
hediyeler alarak önemsenmeyi sağlamak, eksiklerini
kapamak, ön plana çıkmaya çalışmak insanları muhtaç,
müteşekkir vemahcup hissettirmeye yönelik yersiz
çabalardır. Genellikle, bu tür duyguları daha şiddetlendi-
rir, borç batağına, maddi, manevi krizlere sebep olur.
Yoksa siz alışveriş bağımlısı mısınız?
Alışveriş bağımlıları dışarı bir kaç parça eşya alma
niyetiyle çıkar, fakat torbalarla geri dönerler. Bazı du-
rumlarda alışveriş bağımlılarının bilinci geride kalabilir
ve “black out” (gözünün kararması) yaşayabilirler.
Böyle durumlarda kişi neyi ne zaman nasıl aldığını
hatta bunları almak için ne zaman evden çıktığını bile
unutabilir. Bu kişiler aldıkları eşyaları yatağın altına, ar-
kadaşlarının bagajına ya da başka yerlere saklayabilir,
paraları tükendiğinde de çeşitli mağazalardan eşya-
lar ayırtabilir, ya da sonra ödeyeceğini söyleyebilir,
telefonlara çıkmayabilirler ve çoğu zaman da uzunca
bir süre ya da sonsuza dek sırra kadem basabilirler. Bir
süre sonra saklanmak ya da uzaklaşmak oyunun bir
parçası gibidir.
Sıklıkla bağımlılığın bir problemolduğunu inkâr ederler
ya da problemlerin büyüklüğünü azımsarlar veya ört-
Alışveriş bağımlılığı en az diğer bağımlılıklar kadar
riskli ve acı vericidir; finansal çöküşe, enkaz haline
gelmiş ailelere, yürümeyen ilişkilere, iş ve itibar
kaybına sebep olabilir.
DOSYA
Pahalı hediyeler alarak önemsenmeyi
sağlamak, eksiklerini kapamak, ön plana çıkmaya
çalışmak insanları muhtaç, müteşekkir ve
mahcup hissettirmeye yönelik yersiz çabalardır.
yesilay.org.tr
34
YEŞiLAY
•
EKİM 2014
