Kapak
18
Yaşam tarzı, idealler, beklentiler
ve değerlerinmadde kullanımı
bakımından çocuk üzerindeki etkileri
Madde kullanımı esasında bireyin ya-
şam tarzının belki küçük bir kesitinin dışa
yansımasıdır. Yaşam tarzı ise kişinin ide-
alleri, beklentileri ve değer yargılarından oluşur.
Bu unsurlar sosyal uyum sağlamada insana reh-
berlik ederler. Yapılan araştırmalar ideallerin, bek-
lentilerin ve değerlerin çocuk ve gençlerin sos-
yal yeterlilik kazanmasında önemli rolünün oldu-
ğunu belirtiyor. Çocukluk döneminde, sosyal çev-
reyi değerlendirme sürecindeki önyargılar sosyal
saldırganlık ile ilişkilidir. Bir başka deyişle sosyal
çevreyi doğru okuyamayan çocuklar ergenlik dö-
neminde saldırgan tutumlar sergileyebiliyor veya
madde kullanabiliyorlar.
Çocuklar gelişim döneminde farklı kaynak-
lardan gelen birçok beklentinin etkisinde kalır-
lar. Kendi öz yeterlilik beklentileri, davranışları-
nın sonuçlarından oluşan beklentiler, değerlerden
kaynaklanan beklentiler, akran değerlerine ilişkin
algıdan kaynaklanan beklentiler ve yetişkinlerin
değer yargılarından meydana beklentiler kişiyi
etkileyen beklentilerdir. Gençlerin bu beklentile-
rin farkında olması ve kendisi için iyi güzel olan-
ları benimsemesi onun iyi bir yaşam tarzı oluş-
turmasına katkı sağlayacaktır.
İnsanın benimsediği yaşam tarzı okuldan bek-
lentilerini, arkadaş seçimini, riskli davranışlar ser-
gilemesini ve nihayetinde madde kullanımını et-
kiler. Gelecekten beklentileri yüksek birinin mad-
de kullanarak hayallerini bırakması çok mümkün
değildir. Bu beklentileri örneklerle açıklama ge-
rekirse; çocuğun liseden sonra üniversiteye git-
mek istemesi, iyi bir üniversitede okumak istemesi
onun boş vaktini çok iyi değerlendirmesiyle, okulu
ve öğretmenini sevmesiyle neticelenir. Davranış-
larının sonuçlarını önceden öngörebiliyorsa bun-
lardan beklentisi olur. Çok çalışarak üniversite-
yi kazanabileceğini, çalıştığı zaman başarabilece-
ğini görür ve inanırsa öz gelişimi artar ve akade-
mik başarısı yükselir. Ancak arkadaşları arasında
üniversiteye, ders çalışmaya ve okula atfedilen de-
ğer ve anlamlar zayıfsa genç onlardan olumsuz et-
kilenir. Sergilenen olumsuz tutum ve davranışla-
rı kendisinin de sergilemesi ve arkadaşları gibi dü-
şünmesi için akranları bir beklenti içinde olurlar.
Nihayetinde ise insan bazı değerler ve idealler için
kendini kontrol altında tutar. Kaldığı ikilemler-
de kendisine inandığı değerler yol gösterir. Kısa-
ca kendisinden iyi ve güzel beklenti içinde olunan
gençler arasında madde kullanımı başta olmak
üzere diğer davranış sapmaları yaygın değildir.
Aile ortamı kişinin yaşam tarzını şekillendirir
İnsanın yaşam tarzı çok kısa bir sürede şekillen-
mez. Çocuğun yetiştiği aile ortamı, ailenin yaşam
biçimi, değer yargıları, çocukların içinde yetiştiği
kültür, rol modeller ve TV başta olmak üzere medya
çocukların yaşam tarzını şekillendirmekte önemli
etkenlerdir. Gelişim sürecinde çocuklar büyüyünce
olmak istediği bir rol model veya yapmak istedikle-
ri işleri zihinlerinde şekillendirmeye başlar. Çocuk-
lara küçük yaşta ne ideal ve değerler öğretilirse, ha-
yatı boyu onlara ulaşmak için çocuk çaba sarf eder.
Çocukların küçük yaşlarda iyi ve güzel idealleri ol-
ÇOCUKLARIN KÜÇÜK YAŞLARDA BENIMSEDIKLERI IDEALLERI
VE KENDILERINE YOL GÖSTERECEK DEĞERLERI OLMAZSA ÇEV-
RESINDEKI INSANLARIN ETKISINDE DAHA KOLAY KALIRLAR.
DR. ALI ÜNLÜ, UZ. PSK. DAN. UĞUR EVCİN
İSTANBUL NARKOTIK SUÇLARLA MÜCADELE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
