Ulusaldan evrensele Yeşilay mücadelesi

Yeşilay, Birinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında işgal güçlerinin alkol ve uyuşturucu maddeleri yaygınlaştırması ve işgale karşı mücadele ruhuna zarar vermesini önlemek amacıyla Dr. Mazhar Osman ve arkadaşlarının gayretiyle 5 Mart 1920 tarihinde Hilal-i Ahdar adıyla kuruldu. Mazhar Osman, Fahrettin Kerim Gökay, Dr. Süheyl Ünver, Dr. Şükrü Hazim Tiner gibi bilim insanlarının bulunduğu ekip, daha o yıllarda yurt dışındaki gelişmeleri yakından takip etmek için sık sık yurt dışı ziyaretleri yapıyordu. Bu ziyaretler zamanla uluslararası iş birliklerine dönüşerek, cemiyet çalışmalarının karşılıklı ilerlemesine imkân sağladı. Henüz Yeşilay kurulalı dört yıl olmuşken, Amerikalı ünlü içki düşmanı, Amerikan İçki Aleyhtarları Hareketi’nin kurucusu, “Kediayak Johnson” lakaplı William E. Johnson İstanbul’a davet edildi. Böylece, kongrenin Türkiye’de gerçekleşmesine destek olundu. Tüm dünyada içki karşıtlarının örgütlenmesi amacıyla konferanslar veren Kediayak, yoğun katılımın olduğu kongrede birikimlerini aktardı. Bu arada, psikiyatr olması nedeniyle hem Türk Akıl Sağlığını Koruma Cemiyeti Başkanı hem de Yeşilay Genel Sekreteri olan Fahrettin Kerim Bey ile diğer Türk doktorlar, Roma’daki Uluslararası Akıl Sağlığını Koruma Kongresi’ne katıldıktan sonra Viyana’ya uğrayıp klinikleri ziyaret ettiler. Viyana’daki İçki Düşmanları Cemiyeti ile temaslarda bulundular. Sonrasında Gökay, harp sonrası ülkelerin alkolizm durumunu incelemek üzere, 3-5 Eylül 1946’da Brüksel’de toplanan Uluslararası Anti alkolizm Kongresi’nde Türkiye’yi temsil etti. Kongre’de, Belçika, Hollanda, İsveç, Norveç, Finlandiya, Polonya, Çekoslovakya, Yunanistan, Lüksemburg, Danimarka ve muhtelif İsviçre kantonları ile Türkiye’nin alkolizm durumu değerlendirildi. 10 Eylül 1956 günü İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi konferans salonunda gerçekleşen 25. Milletlerarası Antialkolizm Kongresi’ne 35 ülkeden 250 delege katıldı. 1956 yılında yapılan 25. Milletlerarası Antialkolizm Kongresi, Yeşilay için çok ciddi bir başarıydı ve saygınlığına büyük katkıda bulundu. Yabancı basın haberlerinde kongereye geniş yer verdi. 22 ülkeden 1300 delegenin katıldığı 12 Eylül 1958’de Lahey’de toplanan ve üç yılda bir tekrarlanan uluslararası kongreye Türk delegeler de katıldı. 1960 yılında ise, Yeşilay Cemiyeti’nin merkezi İsviçre’nin Lozan kentinde bulunan Bureau International Contre L, Alcoolisme (Uluslararası Alkolizmle Savaş Birliği) ile iş birliği yapmasına Bakanlar Kurulu Kararı ile izin verildi. Yine 1960’da Stockholm’de yapılan Beynelmilel Kongre’ye Türkiye ile ilgili bir rapor götürüldü. 1968 yılında Yeşilay, merkezi İsveç Stockholm’de olan International Organization of Good Templars (IOGT) adlı teşkilatla iş birliği yapmaya başladı. Uluslararası kongrelerle sesini dünyaya duyurmaya çalışan Yeşilay için uluslararası iş birliklerin yolu da açılmış oldu.

ULUSLARARASI YEŞİLAY FEREDASYONU KURULUYOR

Yıllar içinde Yeşilay’ın uluslararası organizasyonlarla olan iş birliği ilerleyip gelişti. Bu çalışmalar sonucunda Yeşilay, 2013 yılında, Birleşmiş Milletler Ekonomik Sosyal Konsey ECOSOC Özel Danışmanlık Statüsüne sahip olurken, 7 Kasım 2016’da, fikrî temellerini dünyanın bağımlılık alanındaki en eski ve köklü kuruluşu olan Yeşilay'dan alan, İstanbul merkezli Uluslararası Yeşilay Federasyonu (UYEF) kuruldu. Bu adımla Yeşilay, uluslararası platformlarda daha etkin rol almayı; tütün (sigara), alkol, madde, teknoloji ve kumar bağımlılığı alanlarına yönelik çalışmalarda, örnek bir kuruluş olmayı ve bağımlılıklarla mücadeledeki asırlık tecrübeyi diğer ülkelere aktararak o ülkede öne çıkan bağımlılık türünde, ülkenin çalışmalarına destek olmayı hedefledi. Yeşilay bu hedef doğrultusunda, uluslararası teşkilatlanma çalışmalarına son yıllarda hız vererek, birçok ülkede, Ülke Yeşilayları kuruluş çalışmalarına ağırlık vermeye devam ediyor. Ülke Yeşilayları, ilgili ülkede o ülkenin bir derneği olarak Türkiye Yeşilay’ından bağımsız olarak kuruluyor. Kurulan bu dernek ise, UYEF üyesi olarak çalışmalarını sürdürüyor. Uluslararası Yeşilay Federasyonu (UYEF) Yeşilay’ın öncülüğünde, 97 ülkede faaliyet gösteren Ülke Yeşilayları için çatı bir kuruluş olarak bağımlılıklarla mücadelede global düzeyde iş birlikleri geliştirmek ve ortak çalışmalar yapmak amacıyla 2016 yılında kuruldu. Türkiye Yeşilayı, Ülke Yeşilaylarını eğitim programları, proje ve kaynak geliştirme, kurulum ve genel yönetim, iş birlikleri, savunuculuk, iletişim yönetimi odağında destekliyor.

ULUSLARARASI ÜYELİKLER DİKKAT ÇEKİYOR

Uluslararası iş birliği kapsamında Yeşilay, sırasıyla Viyana NGO Komitesi (VNGOC) “2019-2021 dönemi Genel Sekreterliği’’, Civil Society Task Force (CSTF) Doğu Avrupa ve Merkezi Asya Sorumluluğu, Uyuşturucuya Karşı Avrupa Örgütü (EURAD) “Kurucu Üye ve Yönetim Kurulu Üyeliği”, Avrupa Alkol Politikaları Birliği (EUROCARE) (Belçika Merkezli), İslami Tıp Birlikleri Federasyonu (FIMA), İsveç merkezli Uyuşturuculara Karşı Dünya Federasyonu (WFAD) , İbn-i Sina Sağlık Birliği, Avrupa Terapötik Topluluklar Federasyonu (EFTC) Uyuşturucu ve Madde Kullanımını Önlemek İçin Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Federasyonu, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Genel Kurul, Belçika merkezli Avrupa Sigara ve Tütün Önleme Ağı (ENSP), Uyuşturucu ve Madde Kullanımını Önlemek İçin Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Federasyonu (IFNGO), İstanbul İnisiyatifi Kurucu Üyelikleri, Uyuşturucu Politikalarının Geleceği (DPF) Platformu Yönetim Ortaklığı, başvuru yapılıp değerlendirme süreci devam eden Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Taraflar Konferansı (COP) Gözlemci Statüsü (UNFCCC) ve Kanada merkezli Tütün Kontrolü İçin Küresel İttifak (GATC) üyeliklerini hayata geçirdi.

SEMPOZYUMLAR VE PROJELERLE ADINDAN SÖZ ETTİRİYOR

Bu kuruluşlarla gerçekleştirilen iş birlikleri, Yeşilay’a bağımlılıklar anlamında uluslararası alanda danışmanlık yapmanın yolunu açtı. Böylece, Yeşilay uluslararası alanda özellikle son 20 yılda, sempozyumlar, yarışmalar ve ortak projelerle adından söz ettirmeyi başarıyor. Yeşilay, Birleşmiş Milletler Ekonomik Sosyal Konsey Özel Danışmanlık (ECOSOC) statüsü sayesinde, Birleşmiş Milletlere ve onun organlarına herhangi bir konuda güvenilir uzman bilgisi sağlıyor ve benzer alanlarda çalışan bölgesel, ulusal ve uluslararası kurumlarla bir araya gelme imkânı buluyor. Bugüne kadar toplam 25 Ülke Yeşilay’ı Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC) Özel Danışmanlık Statüsüne sahip, 2023 yılı itibarı ile dokuz Ülke Yeşilayı’nın ECOSOC başvuru süreci de devam ediyor. 2022 yılı itibariyle Türkiye Yeşilay’ı dâhil toplam 46 Ülke Yeşilay'ı, Viyana Uyuşturucu Maddelerle Mücadele Sivil Toplum Komitesi (VNGOC) Üyesi oldu. Ayrıca, Yeşilay yetkilileri tarafından, 2016 yılında ilk kez gerçekleştirilmeye başlanan Uluslararası Yeşilay Kapasite Geliştirme Programı’na, bugüne kadar toplam 1464 kişi katıldı. Uluslararası Yeşilay Federasyonuna bağlı Ülke Yeşilaylarının, ilgili uluslararası kuruluşlarının yöneticilerinin ve alanında uzman isimlerin bir araya geldiği Kapasite Geliştirme Programlarının yedincisi 21-22 Aralık 2022 tarihlerinde, çevrim içi olarak düzenlendi. 100’den fazla ülkeden 400’den fazla temsilcinin ağırlandığı programda, Yeşilay Bilim Kurulu Üyesi Doç. Dr. Merih Altıntaş, “Davranışsal Bağımlılıklar ve Ailenin Etkisi” konusunu ele alırken; Prof. Dr. Peyami Çelikcan, “Bağımlılıklarla Mücadelede Etkili İletişim ve Kampanya Stratejileri” konusunu ele aldı ve programda “Bırakabilirsin” uygulamasına da değinildi. 2016 yılından bu yana Yeşilay temsiliyetinin bulunduğu ve 66’ncısı, 13-17 Mart 2023 tarihleri arasında, Avusturya’nın başkenti Viyana’da gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) tarafından düzenlenen Narkotik Uyuşturucular Komisyonu Toplantısı’na, 62 Ülke Yeşilayı etkinlik ortağı olarak katılım sağladı, son toplantıda da 20 Ülke Yeşilay'ı görev aldı, 17 Ülke Yeşilay'ı da 18 etkinlikte toplam 32 konuşma/sunum gerçekleştirdi. Dünyadan birçok ülkenin katıldığı toplantıda uyuşturucu arzı ve kötüye kullanımındaki endişe verici artış, mevcut küresel eğilimler, kontrol sistemleri ve uygulama örnekleri ele alındı.

YURT DIŞINDA YAŞAYAN VATANDAŞLARIMIZA DA ULAŞILIYOR

Yeşilay’ın uluslararası çalışmaları kapsamında, büyükelçiliklerimiz aracılığıyla, yurt dışında yaşayan vatandaşlarımıza yönelik eğitimler de düzenleniyor. Bu kapsamda, T.C. Brüksel Büyükelçiliği, T.C. Paris Büyükelçiliği ve Fransa Diyanet İşleri Türk İslam Birliği (DITIB France) ortaklığında Türklere ulaşılıyor ve bu çalışmanın devamında, Fransa ve Belçika Yeşilayları açılımı hedef olarak belirleniyor. Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programının (TBM) uluslararası yayılımı için ise, 37 Ülke Yeşilay’ına uygulayıcı eğitimleri veriliyor. Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programı (TBM) materyallerinin İngilizce, Arapça, Fransızca, Rusça ve Boşnakça çevirileri yapılıp yeşilay.org.tr internet sitesinden ücretsiz olarak takip edilebiliyor. Yeşilay, Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programı’nın (TBM) dünyaya ve özellikle Balkanlar/Avrupa bölgesine yayılımı sürecinde, 28-29 Ağustos 2023 tarihinde Maarif Vakfı ve Kuzey Makedonya Ülke Yeşilayları ile yaklaşık 50 uygulayıcı öğretmene, uygulayıcı eğitimler gerçekleştirdi. Ayrıca, Maarif Vakfı ile olan iş birliği kapsamında, dünya genelinde 50’nin üzerinde ülkede, okul dönemini kapsayan modüllerin yaygınlaştırılmasına, Kuzey Makedonya uygulayıcı eğitimi ile başlandı. Yeşilay, uluslararası çalışmaları kapsamında çok sayıda yurt dışı bağımlılık eğitimleri de gerçekleştiriyor. Viyana’da yaşayan Türk halkına, 19 Mart 2019, 8 Şubat 2020 ve 5 Mart 2020’de bağımlılık önleme ve bağımlılıkla mücadele eğitimleri, Filistin’de 23- 24 Aralık 2020’de sağlık çalışanları ve Filistin Ülke Yeşilayı’na bağımlılık eğitimleri, ICYF kapsamında uluslararası genç gönüllülere 8-9 Temmuz 2020 çevrim içi eğitimler, 12-17 Temmuz 2021 Antalya kampı, 2022 gönüllülük ve bağımlılık eğitimleri, ABD New York Konsolosluk, Daimi Temsilcilik çalışanları ve katılmak isteyenlere 29 Mart 2022 tarihinde NY Türk Evi’nde, 30 Mart 2022 tarihinde New Perterson bölgesinde Türk halkına bağımlılık eğitimi, ABD’nin New York Başkonsolosluğu Sosyal İşler ve Din Hizmetleri Ataşeliği’ne canlı Zoom bağlantısı ile tüm camilerde 9 Mayıs 2022 tarihinde bağımlılığa yaklaşım eğitimi verildi.

FARKLI ÜLKELERDEN GENÇLERİ BULUŞTURUYOR

Yeşilay tarafından düzenlenen uluslararası etkinlik ve projelerden bir diğeri de, İstanbul İnisiyatifi. İstanbul İnsiyatifi, Yeşilay’ın ev sahipliğinde insanlığın geleceği ve onuru için, uyuşturucu, alkol, tütün, kumar ve teknoloji bağımlılıklarının önlenmesi ve iyileştirilmesi için küresel strateji geliştirilmesi ve savunuculuğun güçlendirilmesi platformu olarak kuruldu. Önleme alanında en etkin çalışan uluslararası STK’lar bir araya gelerek, dördüncü toplantısını 1-2 Şubat 2023 tarihlerinde 33 ülkeden 55 temsilci katılımı ile gerçekleştirdi. Genç Savunuculuk Forumu olarak adlandırılan diğer başka projede de Yeşilay, Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) iş birliğinde, küresel çaptaki gençlik projesi ile dünyanın dört bir yanından farklı dil, din, kültür ve milletten gençleri, bağımlılıkların önlenmesi, sağlıklı yaşamın teşvik edilmesi ve savunuculuk yeteneklerinin geliştirilmesi adına, 2020 yılından bu yana düzenlediği forumlar ile bir araya getiriyor. Yeşilay, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Zirvesi Taraflar Konferansı'na da (COP27) katıldı ve konferansta bağımlılık ve bağımlılık endüstrisinin çevreye olan etkileri ele alındı. Ayrıca, UNODC Youth Forum’a her sene Türkiye Cumhuriyeti’ni temsilen Genç Yeşilay Gönüllüleri katılım sağlıyor.

ULUSLARARASI ÖRGÜTLERLE GÜÇLÜ İŞ BİRLİĞİ

Yeşilay, Önleme Tedavi ve Rehabilitasyon Birimi (UNODC), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (OSCE), Afrika Birliği, Uluslararası Kızılay Kızılhaç Federasyonu (IFRC) gibi uluslararası örgütlerle de iş birliği halinde etkili çalışmalar gerçekleştiriyor.

Kurulduğu yıllardan başlayarak yıllar içinde ivme kazanan çok sayıda faaliyet ve organizasyonlarıyla Yeşilay, bağımlılıkları önleme ve bağımlılıklarla mücadele etme anlamında yaptığı çalışmalarını ve tecrübesini uluslararası arenaya taşıyarak, dünyada örnek sivil toplum kuruluşu olma yolunda hızlı adımlarla ilerliyor.