Büyük Yeşilay ailesine gönül veren sevgili dostlar,
Hayat hikâyelerle örülü. Hepimizin bir hikâyesi, ..
1068
Tütün Bağımlılığı
YEDAM’ın Kişiye Özel Programlarıyla Sigaraya “Dur” Deyin
Araştırmalar bağımlılık şiddeti hafif ve orta düzey olan kişilerin, sigarayı bırakmak için danışmanlık aldıkları zaman daha başarılı olduklarını gösteriyor. Yeşilay Danışmanlık Merkezi Uzmanlarından Psikolog Kübra Ayaz Uğuz, sigarayı bırakmak için kendilerine başvuran kişilerin motivasyonu, bağımlılık şiddeti, çevresel ve ruhsal faktörler başta olmak üzere bırakma ve tedavi süresini etkileyen birçok etken bulunduğunu belirtiyor.
Yeşilay Danışmanlık Merkezi (YEDAM); tütün, alkol, madde, internet ve kumar oynama ile ilgili sorun yaşayan kişilere ücretsiz psikolojik ve sosyal destek sağlayarak onların yeniden hayata kazandırılmalarına yardımcı oluyor. YEDAM Uzmanlarından Psikolog Kübra Ayaz Uğuz, aynı zamanda bu kişilerin aile ve yakınlarına da destek vererek bozulan yaşam düzenlerinin onarılmasını ve ilişkilerinin sağlıklı devam etmesini desteklediklerini belirterek; “YEDAM hizmetlerini ayaktan sürdürüyor ve yatarak tedavi yapılmıyor. Randevu sistemi ile gizlilik esasına bağlı olarak çalışılıyor. Tüm hizmetler ücretsiz veriliyor.” diyor. Kübra Ayaz Uğuz ile YEDAM Tütün Bağımlılığına Müdahale Programı’nı konuştuk.
KURS BRANŞLARI DANIŞANA GÖRE BELİRLENİYOR
Kübra Ayaz Uğuz, birey ve ailelerin sosyal uyum ve yaşam becerilerini geliştirme amacıyla, danışan ve ailesi ile yüz yüze görüşme, sosyal etkinlikler düzenleme, iş birliği görüşmeleri yürüttüklerini ve kişilerin ihtiyaçları doğrultusunda yönlendirmeler yaptıklarını söylüyor.Yeşilay Danışmanlık Merkezleri'nde bulunan YEDAM Atölye’nin bir ayaktan rehabilitasyon merkezi olduğunu vurgulayan Uğuz; “YEDAM kapsamında hizmet alan riski yüksek grupların, psikososyal düzeyde belirli bir erişime ulaşabilmesi için sosyal uyum ve iş becerilerinin geliştirilmesi amaçlanıyor. Kurulacak atölyedeki kursların branşları danışanların kültürü, yetenekleri ve ilgi alanları doğrultusunda belirleniyor. Tekrar kullanmayı önleme ve iyileşme grup çalışmaları düzenlenmesi, atölye çalışma alanlarının oluşturulması ile sosyal hayata katılımları artırılıyor.” diyor.
YEDAM YÖNLENDİRMELERİ GERÇEKLEŞTİRİYOR
Kübra Ayaz Uğuz, tütün bağımlılığı konusunda tedavi planının nasıl hazırlandığıyla ilgili olarak şu bilgileri veriyor: “Sigara bırakmada davranış danışmanlığı, psikolojik destek ve ilaç tedavisi büyük önem taşıyor. İlk görüşme; değerlendirme ve sigara bağımlılık düzeyini belirlediğimiz bir görüşme oluyor ve ardından talep ve ihtiyaçlar doğrultusunda gerekliyse tıbbi destek alınabilmesi için ilgili sağlık kuruluşlarına yönlendirme yapılıyor. YEDAM tıbbi destek sağlamıyor ancak gerekli yönlendirmeleri gerçekleştiriyor. Yönlendirmenin ardından sigara kullanım isteği ile başa çıkma, tekrarı önleme, yoksunluk belirtileriyle başa çıkma gibi birçok konuda destek sağlanıyor.”
SİGARAYI BIRAKTIKTAN SONRA DA TAKİP SÜRÜYOR
YEDAM bünyesinde tütün bağımlılığına müdahale programı geliştirildiğini kaydeden Kübra Ayaz Uğuz, bu kapsamda danışmanlık hizmeti verildiğini söylüyor. “Bilimsel araştırmalar, bağımlılık şiddeti hafif ve orta düzey olan kişilerin, sigarayı bırakmak için danışmanlık aldıkları zaman daha başarılı olduklarını gösteriyor.” diyen Uğuz sözlerini şöyle sürdürüyor: “Bağımlılık şiddeti yüksek olan kişiler için ise danışmanlığın yanı sıra ilaç desteği öneriliyor. Sigarayı bırakmak için YEDAM'a başvuran kişilerin bağımlılık şiddeti tespit edilerek kişiye uygun tedavi yöntemi belirleniyor. Danışan ile birlikte sigarayı bırakma tarihi belirleniyor ve o tarihe kadar hazırlık dönemi üzerine çalışılıyor. Danışan, sigarayı bıraktıktan sonra psikolog tarafından belli bir süre daha takip ediliyor.”
15 YAŞ VE ÜZERİ TÜTÜN BAĞIMLILARI İÇİN DESTEK SAĞLANIYOR
Kübra Ayaz Uğuz, YEDAM’ın 15 yaş ve üzeri tütün bağımlıları için danışmanlık desteği sağlayarak gerekli durumlarda tıbbi destek için yönlendirmeler gerçekleştirdiğini belirtiyor. Tütün bağımlılığına müdahale görüşmelerinin değerlendirme ve buna uygun müdahalenin planlanması, izleme görüşmeleri, tekrar kullanmayı önleme görüşmeleri ve telefonla takip süreçlerini içeren dört ana aşamadan oluştuğunu kaydeden Uğuz, “Bu süreçlerin uzunluğu bireysel olarak değişiklik gösterebiliyor. Kişinin motivasyonu, bağımlılık şiddeti, çevresel ve ruhsal faktörler başta olmak üzere bırakma ve tedavi süresini etkileyen birçok etken bulunuyor. YEDAM' da kişilerin motivasyonu, bağımlılık şiddetleri, ruhsal ve çevresel faktörleri göz önünde tutularak görüşme planı oluşturuluyor. Bunlar, kişinin bırakma sürecinin daha sağlıklı geçmesine yardımcı olmak için planlanan görüşmeler ve tedavinin süresi kişiden kişiye farklılık gösteriyor.”
KİŞİ TARİH KONDUKTAN BİR HAFTA SONRA GÖRÜŞMEYE ÇAĞRILIYOR
İzleme görüşmesinin, bırakma tarihi koyduktan sonraki ikinci aşama olduğunu belirten Kübra Ayaz Uğuz, kişinin bırakma tarihi koyduğu hafta içerisinde mutlaka görüşmeye çağrıldığını dile getiriyor. Tütün bağımlılığına müdahalede izleme görüşmelerinde karşılaşılabilecek üç farklı durum beklendiğini söyleyen Uğuz şöyle devam ediyor: “Birincisi; sigara kullanımını bıraktıysa izlenecek yol, ikincisi bırakmış ama tekrar başladıysa ve üçüncüsü ise bırakamamışsa izlenecek metot şeklinde. Danışan sigara bıraktıysa başarısından dolayı takdir edilir, zorlandığı durumlar ve bu sürecin yararları hakkında konuşulur, sonra tekrar kullanmayı önleme üzerine çalışılır. Bırakmış ama tekrar başladıysa veya bırakamamışsa motivasyonel görüşme teknikleri ile motive edilir. Koyduğu hedeflerde başarılı olamadığı durumlarda tekrar başa dönüp değerlendirme yapılır.”
YENİ HOBİLER NÜKSÜN ÖNÜNE GEÇİYOR
Kübra Ayaz Uğuz, tekrar kullanmayı önleme kapsamında kişi için; nükse neden olabilecek olay, durum ile yerleri belirmenin ve bununla başa çıkma yöntemlerini ortaya koymanın tedavi süreci için etkili bir yöntem olduğunu vurguluyor. Sigaranın bireylerin hayatının bir parçası haline geldiğini kaydeden Uğuz, “Tetikleyicileri tanıma ve bunlarla başa çıkma yolları geliştirme, düşünce tuzaklarına düşmeme, ısrarla başa çıkmayı öğrenme, ‘hayır’ deme becerisini geliştirme, istekle ve stresle başa çıkmayı öğrenme, yaşam tarzını değiştirme üzerine çalışıyor.” diyor.
“BİR YIL BOYUNCA AYDA BİR KEZ ARAYIP TAKİP EDİYORUZ”
Telefon görüşmelerinin amacının, danışanın sigara kullanımında iyileşme sürecinin nasıl ilerlediğini takip etmek olduğunu dile getiren Kübra Ayaz Uğuz, “Telefon ile takip görüşmesi için onay aldığımız danışanı arıyoruz. Danışanı bir yıl boyunca ayda bir kere telefon ile takip ediyoruz. Bu takip esnasında danışanımızın zorlandığı ve risk yaşadığı bir durum varsa onu yüz yüze veya çevrim içi görüşmelere davet ediyoruz.” diyor. Tütün bağımlılığı değişim defterinin, sigara bırakma danışmanlığı sürecinde kullanılmak üzere hazırlanmış bir çalışma defteri olduğunun altını çizen Uğuz şunları söylüyor: “Bağımlılıkta iyileşme, davranışların değişmesiyle başlıyor. Değişmek için öncelikle kişinin nedenlerin farkına varması gerekiyor. Kişinin kendini ve sigara bağımlılığını daha iyi tanımaya başlayarak değişimin neden gerekli olduğunu fark etmesine yardımcı olur. Sigara kullanmasına neden olan duygu, düşünce ve davranışlarla başa çıkmasına sağlanacak yöntemler geliştirmesine yardımcı olur.”
DESTEĞE İHTİYAÇ DUYANLAR 115 YEDAM HATTI’NI ARAYABİLİR
Kübra Ayağ Uğuz, Bırakabilirsin mobil uygulaması ile ilgili olarak şunları söylüyor: “Uygulama, sigara bırakma hedefinin konulması aşamasında yaşanan zorlukların raporlanmasına ve ücretsiz destek başvurusuna kadar pek çok kolaylık sağlıyor. Bırakabilirsin uygulaması sayesinde sigarayı bırakmak isteyen kişiler, bu süreci uygulama üzerinden takip edebiliyor ve ihtiyaç duyduklarında Yeşilay Danışmanlık Merkezi psikoloğuna bir tuşla ulaşabiliyor. Kullanıcılar sigarayı bırakmadan önce hedef tarih koyarak uygulamayı kullanmaya başlayabiliyor ve uygulama her gün bırakma hazırlıklarıyla ilgili önerilerini paylaşıyor. Sigarayı bırakma anından itibaren ise sigara kullanımını tetikleyici duygular ve içme isteği takip edilerek kullanıcılara grafik olarak sunuluyor. Böylece kişiler en çok hangi durumlarda sigara içme isteği duyuyorsa, o doğrultuda öneriler alabiliyor. Uygulama kapsamında sigarasız geçen gün sayısı ve sigara içmeyerek sağlanan ekonomik tasarruf bilgileri de yer alıyor. Kullanıcılar sigarayı bırakarak kazandıklarını mobil uygulama üzerinden istatiksel olarak takip edip, başarı günlüğü tutarak kat ettikleri aşamaları sosyal medyada paylaşabiliyor. Desteğe ihtiyaç duyanlar ise ücretsiz Yeşilay Danışmanlık Merkezi Danışma Hattı 115’e kolay bir şekilde ulaşabiliyorlar.”
KÜBRA AYAZ UĞUZ KİMDİR?
2015 yılında Ufuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölümü’nü tamamladı. Lisans eğitimi boyunca klinik stajlarını bitirdi ve TÜBİTAK destekli projede veri toplama sürecinde gönüllü olarak görev aldı. Ankara Üniversitesi Disiplinlerarası Aile Danışmanlığı Yüksek Lisans programına başladı ve halen bu programı sürdürüyor. Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi’nde çocuk ve ergenlerle çalışma hayatına başladı. Özel bir okulda okul öncesi dönemindeki çocuklara ve ailelerine psikolojik destek verdi. Birleşmiş Miletler projesi kapsamında psikososyal destek uzmanı olarak göçmen ve mültecilerle çalıştı. Kübra Ayaz Uğuz, halen Yeşilay Danışmanlık Merkezi’nde Psikolog olarak görevine devam ediyor.