YEDAM’dan Kumar Bağımlılığı Tedavisine Güncel Yaklaşımlar

Yeşilay Danışmanlık Merkezleri önceleri yalnızca alkol, madde ve tütün bağımlılığı üzerine çalışırken şu an kumar bağımlılığı konusunda da danışan ve yakınlarını kabul ediyor. Bu ihtiyaç nasıl doğdu?
Son zamanlarda teknolojinin gelişmesiyle birlikte sanal kumara erişimin kolaylaştığını, buna bağlı olarak da kumar bağımlılığı oranlarının ve bize gelen başvuruların artmaya başladığını gözlemliyoruz. Kumar bağımlılığı da tıpkı alkol, madde, tütün bağımlılığı gibi bir beyin hastalığıdır ve beyindeki ödül-haz mekanizmasını aktive eder. Kazanç ve kayıp döngüleriyle birlikte kısa süre içerisinde bağımlılık gelişebilir. Hem birey hem de toplum için yıkıcı etkilerinin çok fazla olduğu söylenebilir. Tam da bu noktada koruyucu, önleyici ve müdahale edici çalışmalarda bulunan Yeşilay, etki alanını genişleterek psikososyal destek kapsamına alkol, madde, tütün bağımlılığı alanlarına kumar bağımlılığını da dâhil etmiştir.
 
TEDAVİNİN TEMELİ FARKINDALIK
 
YEDAM modelinde kumar bağımlılığını nasıl çalışıyorsunuz?
Her bağımlılıkta olduğu gibi kumar bağımlılığıyla da çalışırken, danışanlarımızdan aldığımız bilgilere göre risk ve ihtiyaçlara uygun bir tedavi planlaması oluşturuluyor. Tedavinin temelini oluşturan ilk basamak farkındalık. Danışanın öncelikle kumar bağımlılığının ve yaşamına olan etkilerinin farkına varması gerekiyor. Farkına vardıktan sonraki süreçte ise tetikleyiciler, riskli durumlar, düşünce hataları, istekle başa çıkma, hayır diyebilme, para yönetimini sağlama ve kendini affetme gibi birçok konu uzman psikologlar tarafından Bilişsel Davranışçı Terapi teknikleriyle birlikte yapılandırılmış bir şekilde çalışılıyor. Aynı zamanda, danışanımızın onayıyla, aile görüşmeleri yapılıyor ve aile görüşmelerinde sağlıklı iletişim, sorumluluk verme, kural koyma, para yönetimi gibi birçok husus danışan yakınlarıyla çalışılıyor. Bununla birlikte, kumar grup terapi, kumar aile seminerleri ve bilhassa danışanlarımızın boş zamanlarını yapılandırdıkları ve el becerilerini artırdıkları atölye çalışmalarıyla da tüm süreçler desteklenmiş oluyor.
 
SOSYAL HİZMET DESTEĞİ
 
Sosyal destek anlamında neler yapılıyor?
Kumar bağımlılığı, kişiyi biyolojik ve psikolojik açıdan etkilediği gibi sosyal açıdan da büyük oranda etkiliyor. Sosyal hizmet uzmanlarımız; kişinin ekonomik olarak kayıplar vermesi, aile ve sosyal ilişkilerinin bozulmaya başlaması, yasal süreçlerin oluşması, boş zamanlarını yapılandırmada problem yaşaması gibi birçok hususun çalışılması için YEDAM bünyesinde hizmet veriyor. Bu süreçte kumarın danışana, aileye ve topluma verdiği zararları ortadan kaldırmayı amaçlayan stratejiler ve tedavi yöntemleri uygulanıyor.  
 
YEDAM’A BAŞVURULARIN %37’SİNİ KUMAR BAĞIMLILIĞI OLUŞTURUYOR
 
Şu an YEDAM’lar içerisinde kumar bağımlılığıyla ilgili hangi verilere ulaşabiliriz?
Son yıllarda danışan başvurularından elde ettiğimiz verilere göre, 107 Yeşilay Danışmanlık Merkezi’nin %34’ünde kumar bağımlılığı tedavi sürecine dâhil olan danışanlarımızın sayısının, diğer bağımlılık türlerinden hizmet alan danışanların sayısından daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Bununla birlikte şu anda başvuruların %37’sini kumar bağımlılığı, geri kalanını ise alkol, madde, tütün ve internet bağımlılığı oluşturmaktadır. Cinsiyete göre baktığımızda, başvuruların %97’sini erkeklerin oluşturduğu, bununla beraber son bir yılda kumar bağımlılığı sebebiyle merkezlerimize başvuran kadınların sayısının da iki kat arttığı gözlemlenmektedir. Bu durum da bize kumarın aslında toplumun her kesimini etkilediğini gösteriyor. Bir diğer önemli istatistik de kumar bağımlılığı üzerine merkezimize başvuran danışanların %75’inin arkadaşlarının da kumar oynama davranışı gösterdiğidir. Buradan, bir kişinin kumar oynaması birçok kişinin oynamasına sebebiyet verebilirken, bir kişinin oynamayı bırakmasının ise birçok kişinin bırakmasını sağlayabilir sonucuna ulaşabiliriz. YEDAM olarak bilimsel çalışmalara önem veriyor ve bu hususta topladığımız verilere göre tedavi modüllerimizi güncel tutmaya özen gösteriyoruz.
 
“KUMARA ERİŞİM KOLAYLAŞTI”
 
Size göre kumara yönelimin son zamanlarda artış göstermesinin nedenleri neler?
Kumar bağımlılığının son yıllarda artış göstermesinin birden fazla nedeni var. Öncelikle, dijital teknolojilerin hızlı gelişimi ve internetin yaygınlaşması kumara erişimi kolaylaştırdı. Geleneksel kumarhaneler veya bahis salonlarına gitmek yerine, insanlar artık akıllı telefonları üzerinden anında kumar oynayabiliyorlar. Çevrim içi kumar siteleri, mobil uygulamalar ve hatta sosyal medya üzerinden sunulan oyunlar, kumarı her yerden ve her zaman ulaşılabilir hâle getiriyor. Bunun yanı sıra, pandemi döneminde insanların evde daha fazla zaman geçirmesi, sosyal izolasyon ve artan stres seviyeleri, kumar gibi riskli davranışlara yönelimi artırdı. Pandemi süreci insanların, sıkıntılarını hafifletmek veya gelir kayıplarını telafi etmek amacıyla kumar gibi hızlı çözüm vadeden ama aslında daha fazla sorun yaratan davranışlara yönlenmelerine neden oldu. Bir diğer önemli faktör ise reklamların ve pazarlama stratejilerinin yaygınlaşması. Çevrim içi platformlarda sürekli olarak bahis ve kumar reklamlarına maruz kalmak, özellikle genç nüfusu kumara çekiyor. Son olarak, kumar bağımlılığı gibi davranışsal bağımlılıklarda nörobiyolojik ve psikososyal etmenlerin de rol oynadığını söyleyebiliriz. Beyinde dopamin salınımı yoluyla oluşan ödül hissi, insanları tekrar tekrar kumar oynamaya itebilir. Özellikle yüksek riskli gruplarda, depresyon, anksiyete ve dürtü kontrol bozuklukları gibi, eşlik eden ruhsal sorunlar bağımlılığın gelişiminde etkili olabilir.
 
“AÇIK VE DESTEKLEYİCİ BİR İLETİŞİM ORTAMI OLUŞTURULMALI”
 
Bağımlı kişinin ailesine neler önerirsiniz, bağımlı bireye nasıl yaklaşım göstermeliler?
Kumar bağımlılığı, yalnızca bireyin değil, aynı zamanda tüm ailenin yaşamını etkileyen ciddi bir sorundur. Bu durumda ailelerin yapabileceği en önemli şey, açık ve destekleyici bir iletişim ortamı oluşturmaktır. Bağımlı birey, yargılayıcı olmayan bir şekilde dinlenmeli ve hislerini rahatça ifade edebilmelidir. Ailelerin, sorunu küçümsemeden ve suçlayıcı bir dil kullanmadan yaklaşmaları, bağımlı bireyin yardım arayışına açık olmasını sağlayabilir. Kumar bağımlılığı profesyonel yardım gerektiren bir durumdur. Bu nedenle ailelerin bireyi psikolog, psikiyatrist veya kendine yardım gruplarından yardım almaya teşvik etmeleri çok önemlidir. Tedavi süreci uzun ve zorlu olabilir, bu nedenle sabırlı ve kararlı olmak kritik rol oynar. Aileler ayrıca bağımlılığın devamlılığını kolaylaştıracak maddi yardımlarda bulunmaktan kaçınmalıdır. Borçları kapatmak veya bağımlıya finansal destek sağlamak, sorunun daha da derinleşmesine yol açabilir. Bunun yerine, sağlıklı sınırlar belirlemek ve bağımlı bireyin sorumluluklarını yerine getirmesine olanak tanımak gerekir. Bilinçli bir yaklaşım ailelerin atacağı adımların başarısı açısından önem taşır. Kumar bağımlılığı hakkında bilgi edinmek, bağımlılığın psikolojik dinamiklerini anlamaya yardımcı olabilir ve bu sayede aileler, durumu daha sağlıklı bir şekilde yönetebilir. Son olarak, bağımlı bireye duygusal destek sağlamak ve küçük ilerlemeleri takdir etmek, kişinin kendine olan güvenini artıracak ve iyileşme sürecinde motive edici olacaktır.
 
Bunların dışında eklemek istediğiniz başka unsurlar var mı?
Kumar bağımlılığı, tedavi olmayı gerektiren ciddi bir beyin hastalığıdır. Tedavi noktasında bütüncül olarak tıbbi destek, psikososyal destek, kendine yardım grupları gibi birçok farklı alternatif mevcuttur. Yeşilay Danışmanlık Merkezleri ise 81 ilde ve 107 merkeziyle, 12 yaş ve üzeri birey ve ailelere alkol, madde, tütün ve internet bağımlılığı; 16 yaş ve üzeri birey ve ailelerine ise kumar bağımlılığı için psikososyal destek veriyor. YEDAM’ların kumar bağımlılığı için yaptığı araştırmalar akademik literatüre katkı sağlayıp, gelecekte yapılacak hizmetler için de önemli veriler sunuyor. Her geçen gün daha da güçlenen ve kendisini geliştiren Yeşilay’ın çatısı altında bağımlılıklarla mücadelemize devam edip, bağımlılıklara hep birlikte dur diyeceğiz.